Мавзу: Экология фани ҳақида умумий тушунча

4.Ekologiyaning qisqacha tarixi. 
Tirik organizmlar hayotining tashqi muhit bilan bog’liqligi qadimdan ma’lum. Antik davrda 
yashagan faylasuflarning asarlarida hayvonlarning turli instinktlari, baliqlar va qushlarning 
migratsiyalari, o’simliklarni tashqi qiyofasi tuproq va iqlim sharoitlari bilan bog’liqligi haqida 
ma’lumotlar keltirildi. Uyg’onish davridagi ishlarda o’simlik va hayvonlarning tuzilishi yashash 
sharoitlari bilan bog’liq holda o’rganildi. 
XVII – XVIII asrlardagi ekologik ma’lumotlar tirik organizmlarning ayrim guruhlarini 
o’rganishga qaratilgan edi. J. Byuffon {1707-1778} hayvonlar tuzilishida tashqi muhit ta’sirini 
ko’rsatdi. J.B.Lomark {1774-1829} evolyutsion ta’limotni o’rtaga tashlab, hayvon va o’simliklar 
evolyutsion o’zgarishlarida eng muhim omil bo’lgan tashqi muhit ekanligini aytdi. Ch. Darvin 
“Turlarning kelib chiqishi”{1859} asarida “tabiatdagi yashash uchun kurash, ya’ni tur bilan muhit 
o’rtasidagi har qanday qarama –qarshiliklarning ko’rinishlari tabiiy tanlanishga olib keladi va 
evolyutsiyaning harakatlantiruvchi kuchidir ” deb qaraydi.

---

4 
XIX asrning ikkinchi yarmida A.N. Beketov {1825-1902} o’simlik va hayvon tuzilishi 
xusisiyatlari ularning geografik tuzilishi bilan bog’liqligi Middindarf A.F.{1870} hayvonlar 
hayotida buni o’rganadi. K. Myobius {1977} biotsenozlar mohiyatini ochib berdi. 
O’simliklar jamoasi haqida G.F.Morozov va Sukachev asos soldi. Rus olimlari Keller B.A., 
Alyoxin B.B.,Raminskiy B.G., Shennikov A.P. va chet ellik olimlar Klementes F., Raukier,T.Dyu 
Rie, B raun-Blanke I va boshqalarning fitotsenologik ishlari biogetsenologiyaning rivojlanishiga 
katta hissa qo’shdi. 
Umumiy ekologiya rivojlanishida Ya.N. Kashkarov “Muhit va jamoa” asari birinchi darslik 
bo’lib qoldi.
Tensli A {1935}ekosistema, Sukachev {1942}tomonidan biogeotsenoz haqidagi 
ta’limotlarni yaratilishi 1950 yillarning boshida G.Odum,Yu.Odum, R.Untekker, R.Margallef va 
boshqalar biologik mahsuldorlikning nazariy asoslarini yaratdilar. 
Xulosa qilib aytganda ekologiyaning ijtimoiy roli ortib bormoqda va u tabiatni muhofaza 
qilish va undan oqilona foydalanishning nazariy asosi hisoblanadi.