Mavzu: Ekologiya fani,uning predmeti va vazifalari

Ekologik omillar va ularning klassifikatsiyasi Ekologik omillar o’zini kelib chiqishi, tirik organinzmlarga ta’siri xarakteriga  ko’ra, ta’sir vaqti va boshqa xususiyatlarga ko’ra haddan tashqari xilma-xildir. Muhit komponenlari va shartsharoitlarihar xil va ko’p sonli bo’lganligi uchun ularni klasifikasiyalash tabiiy hol(Mondchadskiy, 1962). Ekologiya sohasidagi har qanday tadqiqot ekologik omillarni klassifikasiyalash masalasi bilan chambarchas bog’liq. Misol uchun, qishloq xo’jaligi zararkunanda hasharotlarning dinamikasi tadqiqoti: avval zararkunanda hasharotlarning yashash fazalari va ular rivojlanishini xarakterlaydigan tashqi omillar o’rganiladi, keyinchalik qaysi hasharotlar bilan raqobat yoki hajihat va qaysi yashash fazalarga bunday o’zaro ta’sir to’g’ri keladi. Bunday sxemadan qaysi ekologik omillar, qanday qilib va qaysi vaqtda qzaro ta’sir qilishi kelib chiqadiki. Shuning uchun ekologik omillarni tabiatda birgalikda mavjudlik to’plamida ularning tipii va ta’sir,xarakteri bo’yichaklassifikasiyalashdir.Ekologik omilarni ma’lum bir jadvalda, bir necha saxifada yoki o’rta hajmdagi monografiyada to’lp bayon qilishning iloji yo’q, chunki ekologik omillar potensial cheksizdir (Fedrov,Gilmanov,1980). Shuning uchun bu sohada qilingan juda ko’p ishlar aniq obyeklarga nisbatan olingan bo’lib, misol uchun ma’lum bir ekosistemaga, uyushmaga,biotaga,nisbatan nisbiy xarakterga ega. Ekologik omillarni ko’pincha quyidagi ko’rinishdagi klassifikatsiyasi adabiyotlarda ko’p uchraydi: - kelib chiqqishi bo’yicha (kosmik, abiotik, biotik, tabiiy- antropogen, antropogen);muhitdan kelib chiqqan holda (atmosferali, suvli, gemorfologik, fiziologik, populyasion, ekosistemali, biosferali);ta’sir darajasiga ko’ra(letal, ekstremal, cheklovchi, mutagen, konserogen va boshqalar); Vaqtga ko’ra (evalyusion, tarixiy, ta’sir kuluachi); 
ta’sirharakteriga ko’ra(geofizik,geografik, biogen, biotik,evalyusion).Hozirgi kun-da ekologik omillarni uch guruhga ajratib o’rganish duyo mutahassislari orasida,eng ko’p tarqalgan: Abiotik omillarnotirk tabiat omillari bo’lib, fizik tabiatga ega(yorug’lik, issiqlik, havo(uni harakati va tarkibi)),namlik(har xil korinishdagi yorug’liklar, havo namligi, tuproq namligi), radiasiya,…..).Abiotik omillarning organizmga bevosita yoki bilvosita ta’sir qilishi mumkin.Misol uchun muhit tempiraturasi organizmga bevosta ta’sir qilib unda iziologi jarayon-larni borishini aniqlaydi. Shu bilan temperatura omili organizmlarga bilvosta ta’sir qilishi mumkin ularni yashash muhit sharoitini o’zgartiri-shi bilan. 
Mavzu: