Mavzu: Elektr ta’minoti asoslari. Reja

Mavzu: Elektr ta’minoti asoslari.

Reja:

1. Elektr tarmoq.

2. Elektr iste’molchilarning elektr ta’minoti ishonchligi bo‘yicha guruhlanishi.
3. Elektr qurilmalari.

Elektr qurilmalari tokning turi (o'zgaruvchan va o'zgarmas), kuchlanishi (1 kV gacha va 1 kV dan yuqori) va ishlatilishi bo'yicha bar xil guruhlarga bo’linadi. Ishlatilishi bo‘yicha elektr qurilmalari quyidagilarga bolinadi: elektr energiyasini ishlab chiqaruvchilar – elektr generatoriari;o’zgartiruvchi va taqsim lovchilar - transformator podstansiyalari: o'zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokga yoki boshqa chastotali tokga aylantiruvchi uskunalar; elektr tarmoqlari; iste’molchilar – elektr qabul qiluvchilar. Elektr iste’m olchilari deganda. Elektr energiyasini boshqa turdagi energiyaga aylantiruvchi agregatlar, mexanizmiar, qurilmalar tushuniladi.

Elektr qurilm alarining neytral nuqtalari holatiga qarab quyidagilarga bo linadi:
1) Kuchlanishi 1 kV gacha bo‘!ib nevtrali to 'g 'ridan -to 'g 'ri zaminlangan qurilmalar:
2) Kuchlanishi I kV gacha boMib neytrali izolyatsiyalangan qurilmalar;
3) Kuchlanishi 1 kV dan yuqori, biror liniya erga ulanganda zam inga o'tadigan toki kichik (IZ<50QA) b o ig an , neytrali izolyatsiyalashgan qurilmalar;
4) K uchlanishi 1 kV dan yuqori, bir fazali yerga ulanish sodir bo‘lganda zam inga o ‘tadigan toki katta (1Z>500A) bo'lgan. Neytrali to g'rid an -to ‘g ‘n zaminlangan elektr qurilmalar;
5) Kuchlanishi kichik (42 Voltgacha) elektr qurilmalari.
Elektr iste’m olchilarning elektr ta ’m inoti ishonchiiligi bo‘yicha guruhlanishi Elektr ta ’m inotining ishonchliliga qo'yiladigan talablarga qarab elektr iste’moJchilar quyidagi uchta toifalarga boMinadi: 1 toifa elektr iste’molchilari bunday elektr iste'm olchilardelektr ta’minotidagi uzilish kishilarning hayotini x av f ostiga qoyadi, xalq xo" jaiigi uchun katta zarar keltiradi, qimmatli qurilmalarni bu/iiishi va koplab hom-ashyoni chiqindiga chiqishiga, m urakkab texnologik jarayonni uzoq vaqtga izdan chiqishiga, komnumai xo ‘jaiikning eng muhim jabhalarida ishning buzil ishga olib keladi. 1 toifaii elektr qabul qiluvchilar elektrer.energiyani kam ida ikkita mustaqi! ta’minlash manbalaridan olishlari kerak va ularning elektr ta ’minotidagi uzilishi vaqti zahiridagi manbani avtom atik ravisbda ulashga ketadigan vaqt bilan belgilanadi. M ustaqi I manba sifatida ikkita eiektr stansiya yoki podstansiyalarning taqsimlash qurilmalari ishlatilishi mumkin. I va II guruh iste’m olchilarini ikkita m ustaqii manbadan ta’minlash.Ko‘p korxonalarida 1 toifaii eiektr istem olchilarining solishtirma miqdori katta boMmaydi. N eft kimyosi, sintetik kauchik va metallurgiya korxonalarida I toifaii elektr qabul qiluvchilarining miqdori 70 (80 % ni tashkil etadi.J toifali istemolchilaridan ayrimlari alohida guruh iste’molehilari turkum iga kiradi. Ularni to'xtovsiz ishlashi la'm iniansa kishilar hayoti xavf ostida qolm aydi, portlashlar, y o n g in la r sodir bo ‘lmaydi va qim m at baholi qurilm alar ishdan chiqm aydi. Bularga, m asalan kom pressorlar, ventilyatorlar, nasoslar, yer osti konlaridan vuqoriga ko'taruvchi uskunalarining yuritm alari va avariya holatlarda ishlaydigan yoritish qurilmalari kiradi. Bunday alohida guruh iste’molchilari uchun uchinchi qo'shim cha m ustaqii ta ’minlash manbasi boMisbi kerak. II toifali elektr iste’molchilari - bunday elektr iste’molchiiarining elektr ta'm inotidagi uzilish ko'plab m ahsulotlarni ishlab chiqarilm asligiga. ishehilam iog om maviy turib qolishiga, mexanizm lar va korxona transportini ishlamasligiga, shahar va qishloq aholisining k o ‘p qism ining normal taoliyatini buzilishiga keladi. Bu toifadagi iste’tem olchilar korxonalarda eng ko ‘p qismni tashkii qiladi. Ulam ing elektr ta ’ininotini ikkita mustaqil elektr manbalar orqali bajarilislii tavsiya etiladi. II toifali iste’molchi.larda elektr ta'm inotidagi uzilish vaqti zahiridagi manbani navbatchi shaxs yoki m axsus brigada faoliyatining ulashga ketadigan vaqti bilan belgilanadi. Ш toifali elektr iste'm olchilariga vuqorida tanishilgan I va II toifali iste’m olchilar turkum iga kirm aydigan barcha elektr qabul qiluvchilar kiradi. Ulam ing elektr ta'm inoti bitla manba orqali bajarilishi mumkin. 3 toifali elektr iste'm oichilarida elektr taminotidagi uzilish 24 soatdan oshmasligi kerak. Tokning chastotasiga qarab iste’m olchijar 50 CJs chastotali, yuqori (10 kGs gaeha). o ‘ta yuqori (10 kGs dan katta) va past chastotali manbalardan ishlaydigan iste'molchilarga bo iin ad ilar. Korxonalarda asosan, 50 Gs chastotali iste’m olchilar ishiatiladi. Yuqori va yuqori chastotali qurihnalar m etallam i eritishda, toblashda, qoliplashda keng ishlatiladi. Bunday m anbalam i hosil qilish uchun tristorli, ionli yoki lampali o ‘zgartgichlar ishiatiladi. Past chastotali iste'm- olchilar turkum iga transportda (I6 -G s ), suyultirilgan metal Ini aralashtirishda (25 Gs gacha) ishlatiladigan kollektorli elektr yuritgichlar kiradi. Past chastotali elektr iste’molchilar sanoat korxonalarida keng tarqalmagan. ektr energiyasini m anbadan iste’molchiga uzatishlik uchun energctik tizimlardan foydalaniladi. Bu tizim o ‘z ichiga bir qancha elektr stansiyalam i qamrab olishi mumkin. Elektr energiyasi qabul qiluvchilar, iste’m olchilar guruhlari elektr ta ’m inoti tizimlaridan energiya oladilar va ham korlikda energetik tizimning ajralmas qismini tashkil etadi. Q urilm a jihozlari qoidalariga (QJQ)ga asosan elektr tarm og'iga taalluqli qoida va ifodalar haqida to ‘xtalib o‘tamiz. Energetik tizim (ET) elektr stansiyalari, elektr va issiqlik tar-m oqlari, elektr va issiqlik energiyalari iste’m olchilarini o‘zida mujassamlashtirgan xo'jalik bo‘lib, elektr va issiqlik energiyalarini muntazam ishlab chiqarishini o‘zgartirish, taqsimlashni m a’lum ko‘rinishda boshqarishni olib boruvchi tizimdir. Energetik tizimlar xalq xo‘jaligi uchun elektr va issiqlik energiyalarini yetkazib beruvchilar hisoblanadi. Elektr stansiyalari, elektr tarm oqlari (elektr uzatish liniyalarini stansiyalar), elektr energiyasini o ‘zgartirgichlar va elektr energiyasini iste’mol qiluvchilar energetik tizim ning elektr qismini tashkil qiladi. Bu qism ning vazifasi quyidagilardan iborat:
— iste’molchilaming elektr energiyasi va quw atiga bolgan ehtiyojini qondirish (bunda, tarm oqda hosil bo‘luvchi isroflar va xususiyat ehtiyoj uchun sarflanadigan energiyani hisobga oigan holda);
— iste’molchilar iqtisodiy talablarini qondirishni ta’minlash va elektr ta’m inoti puxtaligini oshirish;
— belgilangan norm alarga asosan elektr energiyasini yaxshilash;
— elektr energiyasi tannarxini pasaytirish. kuchli energetik tizimning bir bo‘lagi ifodalangan. U ning asosini yirik elektrostansiyalar (TES G ES, TES) tashkil etadi. Elektr stansiyalari elektr energiyasini ishlab chiqaradi.Ularning kuchlanishi generator turiga qarab 6 — 20 kV bo‘ladi. Bu kuchlanish kuch transformatori yordamida yuqori kuchlanishga aylantiriladi. Tuman tarmoqlarida kichik quwat talab qiluvchi iste’m olchilar uchun kuchlanish qiymatlari 10, 35, 110 kV bo‘lsa va kattaroq quw atlar talab etilsa kuchlanish qiymati 110 - 220 kV ga teng. Tizimlararo bog‘lanish esa katta m asofalar bo‘lganda 220, 330, 500, 750, 1150 kV (o‘zgaruvchan tok uchun) va 1500 kVga (o‘zgarmas tok uchun) teng. Elektr tizim — energetik tizim ning bir boMagi hisoblanadi va unda issiqlik tarmog‘i va issiqlik iste’molchisi bo‘lm aydi.
Elektr tizim muayyan hudud iste’m olchilarni markazlashgan tarzda elektr energiyasi bilan ta’minlaydi.
Elektr stansiya — elektr energiyasi yoxud elektr va issiqlik energiyalari ishlab chiqaruvchi qurilma.
Elektr tarmoq — ma’lum bir hududda elektr uzatish va elektr taqsimlagichlami o‘zida mujassamlashtirilgan elektr qurilmalardir taqsimlagich nim stansiyalar va ularni o‘zaro birlashtiruvchi havo va kabel liniyalaridan iborat. Kuchlanishning nominal qiym atiga qarab hamda Q ga_ asosan fazalararo kuchlanish 1 kV ga qadar va 1 kV dan yuqori boMgan guruhlarga bo'linadi. Birinchi guruh, aksariyat
kichik qiymatga ega tarmoq deyilsa, ikkinchi guruh, yuqori kuchlanishli tarm oqni tashkil qiladi.
Elektr qurilma — bu shunday qurilmaki, unda elektr energiya ishlab chiqarilishi, taqsim lanishi yoki iste’mol qilinishi mumkin.
Elektr energiyasini qabul qilish, o‘zgartirish va uzatish elektr nimstansiyasida ro‘y beradi. Bu qurilma asosan transform atorlar yoki energiya o‘zgartgichlar, taqsimlovchilar, boshqaruvchi, himoyalovchi, ulchovchi va yordamchi elementlardan tashkil topgan. Havo yoki kabel liniyalari orqali elektr uzatish qurim alari tok o ‘tkazgich elementlari, ular izolatsiyasi, tutib turuvchi konstruksiya va boshqalardan tashkil topgan. Elektr ta ’minlash (GOST 19431-84) — iste’m olchini elektr energiyasi bilan ta’minlab turishdir. Iste’molchi sifatida elektr qabul qilgichlar yoxud m a’lum bir hududda joylashgan va texnologik jihatdan bir-birlari bilan uzviy bog‘langan elektr qabul qilgichlar guruhiga aytiladi. Q ga asosan elektr qabul qilgich qurilma bo‘lib, unda elektr energiyasi boshqa energiya turlariga aylanadi.


Xulosa:

Men xulosa qilib shuni aytamanki . Ishlatilishi bo‘yicha elektr qurilmalari : elektr energiyasini ishlab chiqaruvchilar – elektr generatoriari;o’zgartiruvchi va taqsimlovchilar - transformator podstansiyalari: o'zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokga yoki boshqa chastotali tokga aylantiruvchi uskunalar; elektr tarmoqlari; iste’molchilar – elektr qabul qiluvchilarga bo’linishini bilib oldim.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Ibragimov U. Elektr mashinalari. — Т.: « 0 ‘qituvchi»,
2001-у.
2. Majidov S. Elektr mashinalari va elektr yuritmalar. —
Т.: « 0 ‘qituvchi», 2002-y.
3. O.Salimov J.S., Pirmatov I.B. Elektr mashinalari. - Т.:
«0‘qituvchi», 2005-y