O`tgan zamon hikoya fe`li: harakat-holatni birovdan eshitib bilganini yoki oldindan kutilganligini bildiradi,-(i)bdi orqali yuzaga keladi: “Benom” Farg`onaga kelibdi
4. O`tgan zamon hikoya fe`li: harakat-holatni birovdan eshitib bilganini yoki oldindan kutilganligini bildiradi,-(i)bdi orqali yuzaga keladi: “Benom” Farg`onaga kelibdi.
Hozirgi zamon quyidagi qo`shimchalar orqali hosil qilinadi:
Hozirgi zamon quyidagi qo`shimchalar orqali hosil qilinadi:
-yap(ti): Men mavzuni tushunyapman.
-moqda: Yurtimizda bahor hukm surmoqda.
-(a)yotir: Alpomish kelayotir.
Bu qo`shimchalardan –yap…uslubiy betaraf bo`lib, qolganlari asosan badiiy nutqda ishlatiladi.
Kelasi zamon quyidagi qo`shimchalar orqali hosil qilinadi:
Kelasi zamon quyidagi qo`shimchalar orqali hosil qilinadi:
a… boraman.
-y… o`qiyman.
Badiiy nutqdagi –ajak, -gusi, -g`usi qo`shimchalari ham Kelsi zamon ma’nosini ifodalab keladi: Hali baxtli-baxtli kunlar kelajak.
Fe’llarning shaxs-son qo`shimchalarini olishi tuslanish deyiladi.
Demak, shaxs-son qo`shimchalari tuslovchi qo`shimchalar deyiladi. Shaxs-son qo`shimchalari harakat-holat bajaruvchisini shaxsini va sonini ko`rsatuvchi qo`shimchalardir.
Shaxs-son qo`shimchalari 3 xil shaklga ega.
Shaxs-son qo`shimchalari 3 xil shaklga ega.
1-shakl
Bu shakl fe`lning shart mayli qo`shimchasi –sa va yaqin o`tgan zamon qo`shimchasi –di affikslaridan keyin keladi:
3- shakl. Bu shakldan buyruq- istak maylini hosil qilishda ham foydalaniladi.
3- shakl. Bu shakldan buyruq- istak maylini hosil qilishda ham foydalaniladi.
birlik ko`plik
I shaxs boray boraylik
II shaxs bor(gin) boring(iz)
III shaxs borsin borishsin
Xulosa
Xulosa
Demak, fe’l so`z turkumi eng katta mavzulardan biri bo`lib, gap hosil qilishda va gapdagi asosiy hukmni berishda muhim ahamiyat kasb etadi. Fe’lning grammatik ko`rsatkichlari bir nechta bo`lib, ularsiz lingvistika fanini tasavvur qilib bo`lmaydi.