Mavzu: Gidrotexnikaga oid institut laboratoriyalari bilan tanishish. Pog‘onali sharsharak ishini modelda o‘rganish Ishning maqsadi

Tezoqarishinimodeldao‘rganish


Ishningmaqsadi – tezokar inshooti ishlash prinsiplarini hamda unda bo‘layotgan gidravlik jarayonlarni tadqiqot qilish metodikasini o‘rganishdan iborat.
Laboratoriya moslamasi – maxsus oynadan yasalgan novda qurilgan tezoqar modelidan iborat (1.-rasm).
Bajarish tartibi. 1. O‘qituvchi tomonidan kichik guruhga (3…5 talaba) model masshtabi beriladi (_l=20…60).
2. Suv berishdan oldin inshootning hamma o‘lchamlari ko‘rib chiqiladi va 2-jadvalga kiritiladi: V_m-inshoot kengligi, m; R_m-tezoqar tushish balandligi, m; L_m-tezoqar novi uzunligi, m; i=P_m/L_m-nov nishabligi; d_m-suv energiyasini so‘ndirish havzasi chuqurligi, m; L_m-havza uzunligi, m.
Tezoqar va oqimning modeldagi hamda naturadagi parametrlari
2. - jadval

O‘lchamlar

Npm

Model, m

Natura, m

3. Modelda olingan o‘lchamlar masshtabga _l ko‘paytirish orqali inshootning naturadagi (tabiiy) o‘lchamlari aniqlanadi va 2.2-jadvalga kiritiladi.

4. Pezometr yordamida vodosliv oldidagi naporni h o‘lchaymiz va modeldagi suv sarfini aniqlaymiz.
, m³/s (1,6)
5. Naturadagi suv sarfi aniqlanadi.
(1,7)
6. Oqimning qolgan parametrlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchab olamiz va jadvalga kiritamiz, bular quyidagilar: suvning inshootga kirishdagi chuqurligi N_m, suvning nov boshidagi h_kr va oxiridagi h_ox nov ichida ma’lum oraliqda 2 yoki 3 ta stvorda suv chuqurligi o‘lchanadi(h₁, h₂, h₃) oqimning risbermadagi chuqurligi N_pm gidravlik sakrashdagi siqilgan h_sm va tutashgan oqim chuqurliklari _,o‘lchov natijalari jadvalga kiritiladi.

2.-rasm. Tezoqar modeli. a) bo‘ylama kesim; b) plan; 1-bosimli bak; 2-tezokar novi; 3-suv energiyasini so‘ndiruvchi havza (quduq).

7. Oqimning tabiiy o‘lchamlari modelda olingan o‘lchamlarni masshtabga ko‘paytirish orqali aniqlanadi va jadvalga kiritiladi.

8. Mustaqil ish doirasida talabalar siqilgan oqim va tutashgan oqim chuqurliklarini quyidagi formulalar orqali (yoki ular asosida qurilgan grafiklar) yordamida tekshirib ko‘rishlari zarur.


q = 4h_c (1,8)


(1,9)

9. Quyidagi shart tekshirib ko‘riladi.

H_n+d (2,0)

10. Inshootning tabiiy o‘lchamlari asosida, oqim parametrlari ko‘rsatilgan, plani va bo‘ylama kesimi chiziladi.

Xulosa – talaba pastki befda tutashish turi to‘g‘risida (ko‘milgan yoki ko‘milmagan gidravlik sakrash) o‘z muloxazalarini keltiradi.
Laboratoriya ishi o‘qituvchi oldida himoya qilinadi va talabalarning reytingi belgilanadi.