Mavzu: Globallashuv va integratsiya jarayonlarining umumiy iqtisodiy texnologiyalari

Erkin savdo zonasi
Bu holatda kelishuv ishtirokchilari bir- birlariga
nisbatan bojxona tariflari va kvotalami bekor qiladilar. Shu bilan birga erkin
savdo zonasining har bir ishtirokchisi uchinchi mamlakatlarga nisbatan 0‘zining
xususiy tashqi savdo siyosatini yuritish huquqini saqlab qoladi. NAFTA shunday
turdagi integratsiya shakliga yorqin misol bo‘la oladi. 
ishlab chiqarish ixtisosla- shuvining rivojlanishi
3
2-rasm
Bojxona ittifoqi
. Uning erkin savdo zonasidan asosiy farqi shundaki,
bojxona ittifoqi ishtirokchilari nafaqat o'zaro savdoda tarif va kvotalarni bekor
qilishadi, balki uchinchi mamlakatlarga nisbatan yagona tashqi savdo siyosatini
yuritishadi. Bojxona ittifoqi bir nechta bojxona hududlarini bittasi bilan
almashtirilishini ko‘zda tutadi. Bunda ichki chegaralardagi bojxona xizmatlari
soddalashtiriladi, ular­ning funksiyalari esa yagona bojxona hududining tashqi
3
https://ebook.tsue.uz/ 

---

16 
chega- ralaridagi tegishli xizmatlarga o‘tkaziladi. 1968 yildan boshlab Yevropa 
iqtisodiy hamjamiyati (kevinchalik Yevropa ittifoqiga aylantirilgan), shuningdek
MERKOSUR, YevrOsIH olti mamlakatida (Rossiya. Belorussiya. Kozog‘iston,
Qirg‘iziston, Tojikiston) shakllanayotgan
Bojxona ittifoqi ushbu shaklga misol bo‘la oladi. Integratsiyaning bu 
bosqichida tovar oqimlari sezilarli darajada o‘zgaradi, kelishuvning ishtirokchi
mamlakatlaridan import qilish o‘sadi, mahsulot ishlab chiqarish va iste’mol 
tarkibida o‘zgarishlar sodir bo‘ladi.Bojxona ittifoqi mantiqan yetarli darajada
tugallangan shakl hisobianadi. Shu bilan birga tashqi savdo bilan cheklangan 
holda, uning rivojlanishi savdo-iqtisodiy uyushmalaming yanada murakkab 
shakllariga o‘tish ehtiyojini tug‘diradigan ichki ziddiyatlami o‘z ichiga oladi. 
Umumiy bozor
. Bojxona ittifoqi doiralariga qo‘shimcha sifatida, mazkur 
shakl barcha ishlab chiqarish omillarining ishtirokchi mamlakatlar crrtasidagi
erkin ko'chishi yo‘lidagi to‘siqlaming bartaraf etilishini ko‘zda tutadi.
Aytilganlaming barchasi milliy qonunchilik, standartlaming yaqinlashishi,
integratsiya institusional asoslarining rivojlanishi. birlashtirish jarayonlarini
umumiy bosh- qarish organlarining shakllanishini anglatadi. 
Umuman olganda mamlakatlaming muayyan guruhi ichida ishlab chiqarish
omillarining erkin harakati jami resurslardan yanada oqilona foydalanish mehnat
taqsimoti va ishlab chiqarish ixtisosla- shuvining rivojlanishi, ishlab chiqarish 
tuzilmalarining maqbullashishi va ishlab chiqarish miqyoslarining kengayishi
tufayli iqtisod qilish omilidan to‘liq foydalanishga yordam berishi lozim. Shu
bilan birga umumiy bozor tarkibiga kiradigan mamlakatlaming iqtisodiy siyosa- 
tidagi tafovutlar bunga to'sqinlik qiladi. Qat’iy ma'noda, bu holat milliy
iqtisodiyotni tartibga solishda kelib chiqadigan barcha salbiy oqibatlar ketidan
ziddiyatlarning mavjudligiga yo‘l qo‘yadi. Natijada savdo-iqtisodiy ittifoqlarning
yanada murakkab shakllariga o:tish sharoitidagina hal qilinishi mumkin bo'lgan 
muammo pavdo boiadi.