Mavzu: Ijtimoiy sohalar moliyasi

1991- yillardan boshlab mamlakatimizda daromad solig’ining progressiv usuli kullanilmokda.
Progressiv stavkalar aholining kup kismi uchun ishlab chiqarishning usishi va sifatini 
yaxshilanishiga nisbatan tez suratda tabiy ravishda daromad olishni chekalsh asosida ko’rilgan. Bu 
prensipni muvafakiyatli amalga oshrish uchun davalat daromadlarining shunday nuktasini topish 
kerakki, shu nuktadan aholi daromadlariga solinadigan soliq progresiv ravishda bo’lsin Bu qonunni 
buzilishi soliq to’lashdan ommaviy ravishda qochish yuqori darajadagi daromad olishga intilishni 
susaytiradi . Iktisodiy rivojlangan mamlakatlarni tajribasini o’rganib taniqli Amerikalik iqtisodchi A. 
Leffer , g’aribda “ taklif iktisodiy “ ning avtori , yuqoridagi xulosaga keldi .
Amaldagi aholi daromadlaridan soliq olish uchun pul daromadlari, mexnat uchun olingan 
rag’batlantirishda yoki tadbirkorlk natijasida olingan daromadlar bolishi mumkin . Shuning bilan 
birga bozor iktisodiyoti sharoitida moliyaviy tasir kilish doirasiga devedintlar , prosentlar , kimmatli 
kog’ozlarga kilingan investisiyadan olinadigan har xil daromadlar kiradi . Bu sanab o’tilgan 
daromadlarni mamlakatimizda ayrimlarini soliklardan ozod etilganli , solik munosabatlarinig 
rivojlanganligidan darak beradi .
Soliklardan tashkari aholining turmush darajasiga tasir ko’rsatadigan muxim ko’rsatkichlardan 
biri bu umumistemol fondlaridir .Ular aholiga bepul xizmatlar ko’rsatish , pulli to’lovlar to’lash va xar 
xil imtiyozlar berish bilan shug’illanadi umum istemol fondlari davlat sotsiol soxada beradigan 
konstitetission xuquq va kafolatlarni amalga oshrilishi moliyaviy baza sifatida yuzaga chikaradi. Bu 
fondlar tomonidan taqsimlanadigan boyliklarning xususiyati uning aholini anik guruxlari istemoilini 
qondrishga karatilganligi va sotsiol xizmatlarning turi , hajmi va maksadli bo’lishidadir .
Soliklar orkali tartibga solishdan farkli ijtimoiy istemol fondlari mexanizimi fukarolar istemol 
xarajatlari tarkibiga axoli turli tabakalari xolatlarini tenglashtirish maksadida tasir ko’rsatishga imkon 
beradi . Ijtimoiy istemol fondlaridan to’lovlar va imtiyozlar mikdori nafakat jami istemol fondining 
muxim tarkibiy kismi xisoblanadi , balki : 
Ijtimoiy progress rivojlanishning ikki shaklida – revaletsiyon yoki evaletsiyon bo’lishi 
mumkin. Insoniyatga past ijtimoiy – iktisodiy farmatsiyalardan yukorilarga revaletsiyon o’tishning 
ko’p misollari mavjud . Burjua ishlab chikarish munosabatlarining xam revaletsion yul bilan karor 
topgan xollar uchraydi. Kapitalistik jamiyatda xam revaletsiyalardan xoli emas . Revaletsion 
xolatlarni shakillantirish va revalitsion uzgarishlarni amalga oshrishda moliya muxim rol uynaydi .