Mavzu: Inson va biosfera Reja

Insonni biosferaning ekologik holatiga ta'siri
Insonning biosferaning ekologik holatiga ta'siri katta va ko'plab omillarga bog'liq bo'lishi mumkin. Biosfera, Yer yuzidagi hayotning barcha qismlarini o'z ichiga olgan ekologik tizimdir. Insonning faoliyati bu tizimga katta ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Insonning biosfera ekologik holatiga ta'siri quyidagi ko'rsatqichlarda ifodalangan bo'lishi mumkin:
Atrof muhofazasi: Insonlar orqali yonilgan aqtishlar, kimyoviy moddalar, o'zaro aloqalar va atrof yog'larining bosimini oshirishi mumkin. Bu tabiiy orqali toza va suv resurslariga zarar keltirishi mumkin.
Biologik turlarni intizorlash: Inson faoliyati ekologik tizimda turli noaniqliklarga olib kelishi mumkin. Bu esa hayvonlar va bitkilarning o'zaro aloqalariga, yonilg'ilariga va ovqat tarmoqlariga zarar keltirishi mumkin.
Iklim o'zgarishlari: Insonlar atmosferaning gazlarini jigar, yanada o'sish yoli bilan ishlashi orqali o'zgaritirishga olib kelishadi. Bu esa yangi iklim holatlarini, issiqlikning o'sishini, oqishning tarqalishini va ma'lum bir joyda suv resurslarining ortib bormasligini olib kelishi mumkin.
Ekologik yo'lovlar: Insonlar hayotlarini uzoq masofalardan kirib kelgan bo'lsa, bu fauna va flora turlarini ta'sir etishi va ularga zarar keltirishi mumkin.
Biodiversitetning yo'qolishi: Insonlar yonilgan tuzoq tuzuvlarni buzish, tabiiy biotuzoq va suv resurslarini kashtani ta'sir etish orqali ekologik biodiversitetni buzish uchun jiddiy xatarlarga olib kelishi mumkin.
Biologik takrorlash va tozalash: Insonlar atrof va yonilg'ilar tozalash, tabiiy olamning biologik takrorlash jarayonlarini buzish orqali ekologik holatga ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Insonning biosferaning ekologik holatiga ta'siri salbiy va salbiy bo'lishi mumkin. Salbiy ta'sir ko'rsatish uchun qo'llanish kerak, masalan, ekologik xavfsizlikni o'z ichiga olgan qoidalarni, yong'inlar va atrof yog'larining rasmiy ravishda butunlashgan omborlarini boshqarish va tabiiy resurslarni ta'minlash va tuzatishni o'z ichiga oladi.
Ekologik holatga insonlar tomonidan ta'sir ko'rsatilgan bir nechta boshqa faktlar va ulardan kelib chiqadigan o'zgarishlar quyidagilardir:
O'simliklar va orqitish: Insonlar go'shtga qo'yilgan misollarda o'simliklar va orqitishlarga zarar keltirishi mumkin. Bu turlarning suv va yong'in resurslariga zarar keltirishi ekologik ekosistemaning qo'shimcha xavfni olib keladi.
Daryolar va oqimlarning bo'lgan joylarini xalqaro o'tkazmalar va energiya iste'moli: Insonlar daryolarni yengillaash, oqimlarning o'sishini to'siqlovchi an'anaviy texnologiyalar, boshqaruv usullari va energiya iste'moli o'zgartirish orqali daryolarga va suv resurslariga ta'sir ko'rsatishadi.
Tekis suv resurslari iste'moli: Insonlar suv resurslarini texnik vositalar orqali intensiv iste'mol qilishadi. Bu esa yer osti suvlarini kamaytirishi va qorong'u suvlarni o'sishiga olib kelishi mumkin.
Bioqutbining o'zgarishi: Inson faoliyati ekologik tuzoq va bioqutbing o'zgarishiga olib kelishi mumkin. Misol uchun, kimyoviy moddalar, pestitsidlar va toksinlar tarkibidagi nayzalarni o'zgartirish, tabiiy ekosistemaning holatini o'zgartirishi mumkin.
Bioznotsiklik tizimlarining buzilishi: Insonlar turli o'simlik va hayvonlar turlarini ekologik tizimlarda buzish orqali biosferaning o'zgarishi yuzaga chiqishi mumkin. Bu esa biologik intizorlash tizimlarining buzilishiga olib keladi.
Yer osti yonilg'ilarning buzilishi: Yer osti yonilg'ilarning yonilishi va buzilishi o'zgarishi vaqtincha yonilg'ilarni buzish, shuningdek, nafas olish yonilg'ilari bilan kirishga olib kelishi mumkin.
Atrof tuzoq va yonilg'ilarni buzish: Insonlar atrof tuzoq va yonilg'ilarni yuzaga chiqarish, va bu, atrof muhofazasiga, tabiiy biologik tur turlariga va suv resurslariga zarar keltirishi mumkin.
Biologik o'sish va ifloslash: Insonlar taxminan tashqi hayotni tarqatish, orqali taxminan 1 milliondan ko'p tur turi ifloslashdir. Bu biologik intizorlash va o'sishni buzishning sababi bo'lishi mumkin.
Bularning o'zida inson faoliyati ekologik holatga ta'sir ko'rsatish uchun o'zgarishlarni kuzatish va tizimli yordam bermish, ekologik o'zgarmalarni kamaytirish va biosfera o'zgarishlariga qarshi chiqish uchun ilmiy tadqiqotlar va amaliy harakatlar zarur. Ekologik qoidalar va normalar ustidan amal qilish insonlar va tabiiy dunyoni muhofaza qilish uchun juda muhimdir.
Buning o'zida, insonlar ekologik ehtimolotlarni o'zgartirish uchun biologik va ekologik tadqiqotlarni olib borishi, issiqlikning o'sishini kamaytirish uchun energiya sarflarini kamaytirish va atrof yog'larining to'g'rilanishiga qaramoqchi. Bu, biosferaning ekologik holatini saqlash va keyingi avlodlarga o'z vaqtidagi hayotni ta'minlash uchun muhimdir.

Foydalanilganadabiyotlar
1. A. Ergashev “Umumiy ekologiya”. Oliy o'quv yurt talabalari uchun darslik Toshkent-2003.
2. I.X.Ayubova, M.N.Musayev, I.A.Jamgaryan. ,,Atrof-muhit sifat analizi va monitoringi". Oliy o'quv yurtlari uchun darslik. Toshkent-2011.
3. https://studmate.ru/33-%C2%A7-inson-biosfera-omili-sifatida-inson-faoliyatining-biosferaga-tasiri/
4. https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Biosfera