Mavzu: Ishlab chiqarish xarajatlari va uning kamaytirish yo'llari

---

Guruh: M-111 
Bajardi: Xunarova S. 
Tekshirdi:_____________
 
MUSTAQIL ISH 
ANGREN UNIVERSITETI
Fan: Iqtisodiyot nazariyasi

---

 

Xarajatlarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati

Xarajatlarning tasniflanishi

Mahsulot tannarxi va uni hisoblash metodlari 

Mahsulot tannarxini kamaytirishning asosiy yo’llari 
va omillari 
Reja: 

---

 

Korxonada ishlab chiqarish xarajatlari korxona faoliyati 
uchun muhim rol o’ynaydi, chunki mahsulot ishlab chiqarish 
va sotish xarajatlari qancha kam bo’lsa korxona foydasi va 
rentabelligi shuncha oshadi.
Korxona sarf xarajatlari o’z ichiga 1) mahsulot ishlab 
chiqarish tannarxi, 2) davr xarajatlari, 3) moliyaviy faoliyat 
bo’yicha xarajatlar, 4) favqulotda zararlarni oladi.

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 
5 fevralda qabul qilgan 64 qarori bilan tasdiqlangan 
«Mahsulot (xizmatlar)ning sotish xarajatlarining tuzilishi va 
moliyaviy natijalarning tashkil topishi qoidalari»ga asosan 
korxonalarning xarajat moddalari quyidagilardan tashkil 
topadi: 

Ishlab chiqarish xarajatlari:

– 
mahsulot tannarxi:

---

 

Ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari:

mahsulotga qushiladigan xom ashyo va materiallar – sotib olingan 
materiallar (ishlab chiqarishni me’yorida o’tishini ta’minlash, ehtiyot 
qismlar, mahsulotlarni urash, joylash uchun materiallar va h.k);

ishlab chiqarish xususiyatiga ega xizmatlar va ishlar; 

tabiiy xom ashyo (suv, yog’och va h.k); 

energiya va yoqilg’ining hamma turlari; 

materiallarning tabiiy kamayishi.

Ishlab chiqarish xarakteridagi mehnatga to’lovlar:

bajarilgan ishlar uchun to’lovlar;

qo’shimcha to’lovlar;

ishlanmagan vaqtlar uchun to’lovlar.

Ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar:

ish haqi fondiga nisbatan ajratmalar; 

nodavlat nafaqa fondiga, ixtiyoriy tibbiy sug’urtaga va boshqa 
ixtiyoriy to’lovlar. 

Asosiy fondlar va nomaterial aktivlar amortizasiyasi: 

asosiy fondlarning eskirishiga qarab bosh birlamchi bahodan 
ajratma. 

---

 

Ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar: 

ishlab chiqarish jarayoniga ko’rsatilgan xizmatlar; 

ishlab chiqarish xom ashyo va materiallar bilan ta’minlash; 

asosiy fondlarni ishchi holda saqlash xarajatlari; 

o’t o’chirishni ta’minlash va qorovullar; 

ishlab chiqarish asosiy fondlarining ijara haqi. 
