Mavzu: konfutsiylik talimotida ijtimoiy-axloqiy masalalri

MAVZU: KONFUTSIYLIK TALIMOTIDA IJTIMOIY-AXLOQIY MASALALRI.
Reja:
1.
Konfutsiylik yoki konfutsiychilik - Xitoydagi axloqiy-siyosiy taʼlimot; keyinchalik eng taʼsirli 3 asosiy falsafiy-diniy oqimdan biri (daosizm va buddizm bilan birga). Konfutsiy asos solgan. Konfutsiyning ilk davomchilari — Men-szi (Mek Ke — miloddan avvalgi 371—289), Ven-szi (miloddan avvalgi 6-asr), Xan Fey-szi (miloddan avvalgi 233 yil v.e.), keyingi davrda Fan Chjen (6-asr), Xan Yuy (768—824) va boshqa
Konfutsiy taʼlimotida insonparvarlik (jen), odob qoidalari (li), fazilat (de) tushunchasi muhim oʻrin egallaydi. Insonparvarlik tushunchasiga koʻra, odamlar axloqiy va ijtimoiy munosabatlarda yoshi ulugʻ, mavqei baland kishilarni xurmat qilishlari, podshohga sadoqatli boʻlishlari kerak. Odob kridalari tushunchasiga koʻra, u tufayli yuksak fazilatlar shakllanadi, jamiyat rivoj topadi, adolat tantana qiladi. Burchni ado etish tufayli in-son kamolotga erishadi. Uning negi-zida "sen oʻzing nimaga erishishni istasang, unga boshqalarning erishishiga koʻmaqlash", "sen nimani orzu qilmasang, uni boshqalarga ravo koʻrma" kabi hayotiy tamoyillar yotadi. "Buyuk taʼlimot" va "Oʻrtalik haqida taʼlimot" degan asarlarni Konfutsiy yozgan deb taxmin qilinadi. Bu kitoblarga koʻra, odamlarning birgalikda oqilona yashashi tartibining muhim shartini 5 ta oddiy va buyuk fazilat tashqil etadi: donolik; insonparvarlik; sadoqat; kattalarni hurmat qilish; jasorat. Bu fazilatlar oʻziga va boshqalarga xalollikni va chuqur hurmatni anglatadi. Faqat mumtoz va komil insonlargina bunday fazilatga ega boʻladi.
Konfutsiyda taʼkidlanishicha, qonun inson manfaatlariga xizmat qilmogʻi lozim. Qonun oʻzgarishi bilan manfaatdorlik va manfaatsizlik tushunchalari ham boshqacha maʼno kasb etadi, inson faoliyatida tub oʻzgarish roʻy beradi. Oʻtmishda oʻrnatilgan tartibga sajda qilish yangi qonunlar ruhiga ziddir. K.da jamiyatni boshqarishga katta eʼtibor berilib, unga koʻra, jamiyatni keragidan ortik, oddiy qonunlar bilan toʻldirib yubormaslik zarur. Xitoyda asrlar mobaynida K.ning turli maktablari yuzaga kelgan. Ular oʻrtasida keskin kurash borgan.
Konfutsiy milodiy 1 -a.da davlat taʼlimotiga aylandi, 9-asrda buddizm, 11-asrda daosizm ustidan toʻla gʻalaba qozondi. Bunga, ayniqsa, Sun davri (960—1279)da neokonfutsiychilik rivojlanganligi tufayli erishildi.
Rasul Iosirov.^[1]
Bu odam hech qanday yangilik ixtiro qilmagan, lekin uning asosiy xizmati shundaki, u haqiqatan ham aqli raso inson bo'lgan va o'zidan ko'ra oddiy odamlar haqida o'ylagan. Konfutsiy ta'limoti odamlarga o'limdan keyin jannatni emas, balki erdagi jannatni, bundan tashqari, hayot davomida - bu erda va hozirni taklif qildi.
Agar insoniyat uning so'zlariga quloq solib, Konfutsiy ta'limotiga amal qilishga harakat qilganida edi, bugungi dunyo, albatta, juda boshqacha va ancha yaxshi bo'lar edi. Konfutsiy bir narsani hisobga olmadi - fikrlashga odatlanmagan odamlar uning ta'limoti haqida o'ylamaydilar, demak, ular konfutsiylikni hech qachon tushunishlari va qabul qilishlari dargumon.
Ammo Konfutsiy hali ham insonga ishongan va shuning uchun butun hayotini uning ta'limotini targ'ib qilishga bag'ishlagan. Biroq, Konfutsiy ta'limotini hali ham qadrlaydigan odamlar bor edi - bir vaqtlar konfutsiylik hatto rasmiy davlat dini hisoblangan (Xan sulolasi davrida - milodiy 206 - 220 yillar).
Konfutsiy ta'limotining asosi ikkita oddiy fazilat - "jen" va "li" edi. “Ren”ni “qo‘shnilarga xayrixoh munosabat”, “li”ni esa “xulq-atvor qoidalari, odob-axloq qoidalari, an’analar, kattalarga hurmat” deb tarjima qilish mumkin. Shunday qilib, hamma narsa juda oddiy va tushunarli.
Biroq, Konfutsiy ta'limotining o'ziga xos xususiyati birinchi navbatda insoniyatdadir. Ehtimol, konfutsiylik sirli ko'rinmas ruhlar yoki afsonaviy keyingi hayot haqida emas, balki birinchi navbatda tirik odam haqida qayg'uradigan yagona dindir (garchi u umuman din bo'lmasa ham).
Inson, oddiy tirik odam, avvalambor, kichkina odam - bu Konfutsiy ta'limotining qahramoni, buyuk faylasuf unga g'amxo'rlik qilgan va shuning uchun hatto Xitoyda konfutsiylik taqiqlanganida ham (Qin sulolasi davri) - miloddan avvalgi 221), odamlar Konfutsiy ta'limotini avloddan-avlodga yashirincha o'tkazdilar, shunda u avlodlarga ham o'tadi. Bunday uzoqni ko'rgan insonlarga rahmat.
Shunga qaramay, Konfutsiy ta'limotining Sharqda juda keng tarqalishiga qaramay, konfutsiylik G'arbda ildiz otgani yo'q - bu erda diktatsiya va foyda kulti gullab-yashnagan, odamlar o'zaro halol va adolatli munosabatlar haqida kamroq va kamroq tashvishlanadilar. Yer yuzining aksariyat mintaqalaridagi hozirgi holatga nazar tashlaydigan bo‘lsak, g‘arbliklar Konfutsiy ta’limotiga jiddiyroq qarashlari kerakdek tuyuladi.
Shubhasiz, ulug‘ faylasuf Konfutsiy va uning ta’limoti, hech bo‘lmaganda, hali ham sog‘lom fikrlash va fikrlashga qodir insonlar dunyoga kelgunicha, insoniyatda abadiy qoladi.
Konfutsiy yuksak axloqiy va barkamol jamiyat qurish g‘oyasini birinchilardan bo‘lib ilgari surgan. Va uning ta'limotining oltin qoidasi shunday yangradi: "O'zingiz uchun istamagan narsani boshqalarga qilmang" . Konfutsiyning saboqlari har bir inson uchun sodda va tushunarli - ehtimol shuning uchun ular odamlarni ilhomlantiradi va yaxshilaydi.
E'tiboringizga ushbu Buyuk va Donishmandning eng mashhur so'zlari va nasihatlarini havola qilamiz.
Konfutsiydan 9 ta hayot saboqlari
1. Faqat harakatda davom eting. "To'xtab qolmaguningizcha, qanchalik sekin borishingiz muhim emas."
Agar siz to'g'ri yo'nalishda davom etsangiz, oxir-oqibat manzilingizga etib borasiz. Qat'iylik izchil bo'lishi kerak, har bir kishi harakatni to'xtatmasdan muvaffaqiyatga erisha oladi. Muvaffaqiyatli inson - bu har qanday sharoitda ham o'z maqsadiga sodiq qoladigan odam.
2. Asboblaringizni charxlang. "Hayotdan umidlar mehnatsevarlikka bog'liq. Ishini takomillashtirgan usta asbobini charxlashi kerak".
Konfutsiy aytdi: "Muvaffaqiyat oldindan tayyorgarlikka bog'liq, tayyorgarliksiz muvaffaqiyatsizlikka uchraysiz". Nima qilsangiz ham, muvaffaqiyatga erishmoqchi bo'lsangiz, bunga tayyor bo'lishingiz kerak. Bu nafaqat sizning ichki ishingizga, balki tashqi ishingizga ham tegishli. Bu rejalashtirish va kerakli ko'nikmalarga ega bo'lish va kerakli odamlar bilan bog'lanishdir.
3. Rejani to'g'rilang, lekin maqsadlarni emas. "Maqsadga erishish mumkin emasligi ayon bo'lganda, maqsadingizni o'zgartirmang, amaliy qadamlaringizni o'zgartiring".
Agar bu yil maqsadingizga erishmayotganingizni tushuna boshlagan bo'lsangiz, rejangizga o'zgartirish kiritish uchun yaxshi vaqt. Muvaffaqiyatsizlikni variant sifatida qabul qilmang, yelkaningizni o'rnating va maqsad sari xotirjam harakatlaning. Agar har kuni bir xil ishni qilish bilan siz unchalik ko'p natija ko'rmasangiz, boshqacha harakat qilib ko'ring, lekin maqsadingizni o'zgartirmang, shunchaki unga boshqa yo'lni toping.
4. Hammasi yoki hech narsa. “Qaerga borsang, o‘sha yerga butun qalbing bilan bor.”
Nima qilsangiz ham, imkon qadar ko'proq qilishga harakat qiling yoki umuman qilmang. Hayotda muvaffaqiyatga erishish uchun sizning qo'lingizdan kelgan barcha narsa talab qilinadi. Qo'lingizdan kelganini qiling va afsuslanmasdan yashaysiz.
5. Atrofingiz kelajagingizni belgilaydi. "Hech qachon o'zidan yaxshi bo'lmagan odam bilan do'stlashmang."
Atrof-muhit sizning qadriyatlaringiz, maqsadlaringiz va dunyoqarashingizga ta'sir qiladi. Do'stlaringiz sizga alohida ta'sir qiladi, chunki siz ularga ko'proq ishonasiz.
6. Yaxshi narsalar juda qimmatga tushadi."Nafratlanish oson, sevish qiyin. Bizning dunyomiz shunday ishlaydi. Yaxshi narsalarga erishish qiyin, yomon narsalar esa juda oson".
Bu ko'p narsani tushuntiradi. Nafratlanish juda oson, shunchaki salbiy bo'ling, shunchaki bahona toping. Sevgi, kechirim va donolik katta yurak, katta aql va katta kuch talab qiladi. Hech birimiz hech bo'lmaganda o'zimiz uchun yomon narsaga intilmaymiz. Har bir inson o'zi uchun eng yaxshisini xohlaydi, lekin ijobiy bo'lishga harakat qilmasangiz, u erga qanday erishasiz. Yodingizda bo'lsin, sizning atrofingizdagi dunyo sizning ichki dunyongizning aksidir.
7. Xafa bo'lish halokatli."Agar uni eslamasangiz, xafa bo'lish hech narsa emas."
Boshqa odamlarning yomon harakatlari hayotingizni buzishiga yo'l qo'ymang. Ularning salbiy fikrlari sizning ongingizga va qalbingizga kirib ketishiga yo'l qo'ymang. Agar siz uni o'tmishda qoldirishga rozi bo'lsangiz, xafa bo'lish hech narsa emas. Yo'lda turing va boshqalarga o'zlari bo'lishlariga imkon bering. Qabul qiling. Nima bo'lganda ham harakatda davom eting.
8. Mumkin bo'lgan oqibatlardan xabardor bo'ling."G'azab ko'tarilganda, oqibatlari haqida o'ylang."
Sulaymon aytdi: "G'azabini tiyishni bilgan kuchli odamdan ustundir". Oqibatlarini eslab, kayfiyatingizni bir joyda ushlab turishga harakat qiling. G'azab yaxshi narsaga olib kelmaydi, g'azablanish, siz oqilona o'ylashni to'xtatasiz, demak, siz ahmoqona ishlarni qilishingiz mumkin. Agar siz yillar davomida to'plangan obro' va natijalarni qadrlasangiz, his-tuyg'ularingizni, ayniqsa salbiy his-tuyg'ularingizni qanday ushlab turishni biling. Donoroq bo'ling.
Lekin ham bor "adolatli g'azab", buni ham unutmang. Bu tegishli vaziyatlarda ko'rsatilishi kerak.
9. Siz hammadan o'rganishingiz mumkin."Agar men yana ikkita odam bilan borsam, ularning har biri qaysidir ma'noda menga o'qituvchidek bo'lishi mumkin. Men ulardan yaxshi narsani qidiraman va bunda ularga taqlid qilaman va o'zimda uni tuzatish uchun yomon narsa qilaman ".
Tug'ilgan: Miloddan avvalgi 551 yil Lu qirolligi (hozirgi Shandun viloyati) Xitoy.
Vafot etganlar: Miloddan avvalgi 479 yil, Lu qirolligi.
Asosiy ishlar: Konfutsiy ko‘plab mumtoz asarlarni tahrir qilgani e’tirof etilgan, biroq ko‘pchilik olimlar hozir uning g‘oyalarini chinakam aks ettiruvchi yagona matn Konfutsiyning o‘limidan so‘ng shogirdi tomonidan maktab eslatmalaridan tuzilgan “Lun Yu” (“Ma’ruzalar va so‘zlar”) ekanligiga rozi.
ASOSIY G'OYALAR
Ren yoki insoniylik - bu ta'lim jarayonida erishish mumkin bo'lgan insonning eng qimmatli sifati. Renga erishish yo'li li, ya'ni ijtimoiy me'yorlarni amalda qo'llashdir.
Bir marta va umuman berilgan narsa bormi, ular muayyan shartlarga muvofiq o'zgarishi mumkin. Qabul qilish mezoni ma'lum bo'ladimi va "burch-adolat", maqbullik va ma'no manbai.
Ta'lim jamiyatda totuvlik va madaniyat paydo bo'lishining zaruriy shartidir.
Hukumatning oliy tamoyili jen (insoniyat) boʻlib, bu tamoyilga amal qilgan hukmdor butun xalq uchun namunadir.
Betartiblik holatida bo'lgan jamiyatda tartibni tiklash uchun "ismlarni tuzatish" dan foydalanish kerak - shuning uchun bu tamoyilni "mustahkamlash li" deb ham atash mumkin.
Konfutsiy (lotincha Kung Fu Tzu yoki Kung Tzu, "Usta Kung") Xitoy tarixidagi juda muhim shaxs. Kun - Konfutsiyning familiyasi va tug'ilishida uni Qiu deb atashgan. Uning bolaligi juda oddiy bo'lib, qashshoqlik va qashshoqlikda o'tdi: otasi u uch yoshida vafot etdi, uni onasi tarbiyaladi. Shunga qaramay, o'n besh yoshida u olim bo'lishga qat'iy qaror qildi. 19 yoshida turmushga chiqib, u o'z ideallarini amalda amalga oshirish umidida davlat xizmatiga kirdi. Konfutsiy Lu erlaridan soliq yig'ish bo'yicha kichik nazoratchi lavozimini oldi, lekin martaba qilmadi va rasmiy sohada o'n yil xizmat qilgandan so'ng, u o'zini butunlay o'zi tushungan g'oyalarni o'rgatishga bag'ishlash uchun nafaqaga chiqdi. qadimiy kitoblarni tinimsiz o'qish va mulohaza yuritish.
Ko'p yillar davomida u o'z g'oyalariga o'sha kunlarda Xitoy bo'linib ketgan qirollik hukmdorlaridan ariza topish umidida shogirdlari bilan sayohat qildi. Biroq, ularning barchasi, albatta, unga hurmat ko'rsatib, uning g'oyalarini rad etishdi va oxir-oqibat u davlat lavozimini egallash niyatidan voz kechdi va o'zining tug'ilgan Lu qirolligiga qaytib keldi va u erda o'zini o'qituvchilik kasbiga bag'ishladi. Qolgan yillar davomida u "Konfutsiy kanoni"ni tuzdi, unga "Shi jing" ("Qo'shiqlar kitobi"), "Shu jing" ("Tarix kitobi" yoki "Hujjatlar kitobi") kabi qadimiy obidalar kiradi. ), "I jing" ("O'zgarishlar qiroli").
Muvaffaqiyatsiz davlat martabasiga qaramay, Konfutsiy o'qituvchi sifatida yuqori obro'ga ega edi - uning shaxsiy jozibasi, halolligi va Haqiqatga beg'araz xizmati ko'pchilikni o'ziga tortdi. Uning uch mingga yaqin shogirdi bo‘lib, ulardan yetmish nafari keyinchalik taniqli olimlar bo‘lishgan. Konfutsiyning shogirdlari avloddan-avlodga kelib, uning ta'limotini butun Xitoy bo'ylab tarqatdilar va oxir-oqibat II asrda. Miloddan avvalgi Xan sulolasi davrida u davlat mafkurasi pozitsiyasini egallagan va Konfutsiyning o'zi faqat "Buyuk donishmand ustoz" deb atala boshlagan. Uning falsafasi asrlar davomida o‘rganilib, nafaqat Xitoyda, balki Yaponiya, Koreya, Singapurda ham o‘rganilmoqda.
"Lun Yu"ning yaqqol parchalanishi va aforistik tabiatiga qaramay, Konfutsiy ta'limotida uni yaxlit tizimga birlashtiruvchi markaziy g'oyani ajratib ko'rsatish mumkin - bu asosiy g'oya jen, "insoniyat". Etimologiyaga kelsak, olimlar hali ham bahslashmoqda, ammo hech kim "Lun Yue" da bu atama "odamlarga muhabbat" degan ma'noni anglatadi. Shogirdlardan biri Fan Ji Konfutsiyga renning ma'nosi haqida savol berganida, u shunday javob berdi: "Bu insonga bo'lgan muhabbatdir" (12:22). Biroq, jen ta'rifida "sevgi" hech qanday tarzda impulsiv, romantik tuyg'u yoki Xudoga bo'lgan muhabbat (shuningdek, Xudoning odamlarga bo'lgan sevgisi) sifatida tushunilmasligi kerak. Konfutsiy ham dushmanlarga muhabbatni o'rgatmagan. Ren - insonning tabiiy instinktiv tuyg'usi, ammo ta'lim orqali u o'stiriladi va madaniyatli bo'ladi. Shunday qilib, jen odamlar va boshqa tirik mavjudotlar o'rtasidagi farqni aniqlash vositasidir. Ushbu ta'rifni to'g'ri tushungan holda, konfutsiylikning boshqa toifalarini tushunish osonroq bo'ladi, ular orasida:
Atoqli zamonaviy xitoy faylasufi Lyan Shumin o'zining "Sharq va G'arb sivilizatsiyasining falsafiy jihatlari" (1922) monografiyasida jenni sezgi sifatida belgilaydi. Ushbu kontseptsiyaning noaniqligiga qaramasdan, jenni ma'lum bir vaziyatda bevosita va o'z-o'zidan namoyon bo'ladigan his-tuyg'ular sifatida tushunishga yordam beradi. Ren axloqiy tarbiya va hayotiy tajribaga asoslangan axloqiy tushunchadir. Ren tug'ma bilim emas, ren li amaliyoti, etishtirish va bilish orqali paydo bo'ladi.
Ijtimoiylashtirish va o'zini o'zi anglash
Ren - axloqiy ideal va ta'limning maqsadi. Lekin bunga qanday erishish mumkin? Lun Yueda Konfutsiy bu savolga aniq javob berdi: shaxsning o'zgarishi jarayoni li (12.1) amaliyoti orqali sodir bo'ladi. Li atamasi ko'pincha rus tiliga "marosim" yoki "marosim", shuningdek "marosimlar", "yaxshi xulq", "odoblilik" va boshqalar deb tarjima qilinadi. Keng ma'noda jen ijtimoiy axloq va ijtimoiy amaliyotning yig'indisini o'z ichiga oladi. Torroq, ammo aniqroq ma'noda jen xatti-harakatlarning ijtimoiy jihatdan maqbul shakllarini anglatadi. Bu ijtimoiy taraqqiyot va marosimlar evolyutsiyasi natijasi bo'lib tuyulishi mumkin. Biroq, Konfutsiy antik davr donishmandlarining xalqni tarbiyalash va ijtimoiy tartibni o'rnatish uchun yaratilgan maxsus ijtimoiy ixtirolari yoki yo'qligini anglatadi. Lining cheklash va tartibga solish funktsiyalari Ritual (Li Ji) bo'yicha eslatmalarda juda yaxshi ko'rsatilgan.
Ammo ular ijtimoiy tartib va ​​axloqni saqlashga chaqirilsa, jen sifatini egallashga ularning nima aloqasi bor? Axir, birinchi navbatda, ijtimoiy normalar va institutlar individuallik emas, balki konformizmning rivojlanishiga hissa qo'shadi, deb o'ylash mantiqiyroq. Ammo shuni unutmasligimiz kerakki, Konfutsiy uchun inson yopiq va cheklangan narsa emas - aksincha, inson faqat boshqa shaxslar bilan bog'liq holda mavjud. Faqat insoniy munosabatlar me'yorlarini belgilab beradimi. Insoniy munosabatlardan tashqari individuallik tushunchalari ma'nosizdir.
Shuning uchun ham Konfutsiy shunday degan edi: "O'zini o'rnatishga boshqalarga yordam beradigan kishi o'zini mustahkamlaydi - bu chjen odamining yo'lidir". Konfutsiy to'laqonli shaxsni shakllantirish uchun uzoq, murosaga to'la, sotsializatsiya jarayoni zarur deb hisoblagan. Konfutsiy uchun individuallikka ega bo'lish va ijtimoiylashuv bir xil jarayonning ikki tomonidir. Shuning uchun li amaliyoti jenga erishishning yo'lidir.
Konfutsiy g'oyasini yaxshiroq tushunish uchun Aristotelga murojaat qilish mumkin, u fazilatni odat yoki ma'lum bir tarzda harakat qilish istagi deb tushungan. Boshqacha aytganda, ezgulikni tarbiyalash axloqiy me’yor va odatlarning rivojlanishi bilan shartlanadi. Donishmandlar tomonidan o'rnatilgan axloqiy me'yorlar aynan li shaklida namoyon bo'ladi. Jen asosiy fazilat bo'lganligi sababli, amaliyot unga albatta erishishga olib keladi.
Aytish mumkinki, li va ren vositalar va maqsad birligini tashkil qiladi va agar Konfutsiy etikasida ren asosiy maqsad bo'lsa, unda li bilimi va amaliyoti, shubhasiz, shaxsni takomillashtirishning yagona to'g'ri vositasidir. "Kimki o'zini anglay olmaydi yoki yo'qligini bilmaydi", dedi Konfutsiy (20.3).
Shu bilan birga, uni doimiy va o'zgarmas narsa deb tushunmaslik kerak. Lun Yu bir ma’noda Konfutsiy li ni sharoit va zamonga qarab o‘zgaradi deb hisoblaganini ta’kidlaydi (2.23; 3.14). Bundan tashqari, Konfutsiy faqat Lining qadimiy marosimlarini qadrlagan deb o'ylash xato bo'ladi.
U shunday dedi: [sulola] Chjou avvalgi ikki sulolaning marosimini o'ylab ko'rishi mumkin edi. Uning madaniyati qanday go'zal! Men Chjouga ergashishni afzal ko'raman (oldingi sulolalardan ko'ra)! (3.14).
Ushbu parcha Konfutsiy antik davrga oddiy qaytishni yoqlagan degan tushunchaning tarqalishini munozarali qiladi. Yo'q, u o'zgarishlarning zarurligi va muqarrarligini tan oldi, faqat bu o'zgarishlar, uning fikricha, o'tmishdan keskin tanaffus emas, balki asta-sekin bo'lishi kerak. Tarixning bunday uzilishi konfutsiy falsafasi ruhiga ziddir.
Albatta, barcha mumkin bo'lgan holatlar va vaziyatlar uchun bitta va bir xil li dan foydalanish mumkin emas - qandaydir yuqoriroq printsip, yoki yo'qligini aniqlash mezoni bo'lishi kerak. "Vazif-adolat" shunday mezon bo'ladimi. Konfutsiy hech qachon li ning aniq ta'rifini bermagan, lekin bu atamani qayta-qayta ishlatgan:
Komil er jamiyatga qarshi isyon ko'rsatmaydi va unga ergashmaydi, u va shunga muvofiq harakat qiladi ”(4.10).
Boylik va izzat-ikromga tajovuz qilib erishish va mendan osmondagi bulutlardek uzoqdir (7.15).
Barkamol er rozi bo'ladi va ahamiyatsiz odamlar faqat foyda keltiradi (4.16).
Ushbu parchalardan i - to'g'rilik yoki axloqiy to'g'rilik tamoyili ekanligini tushunish oson. Birinchi parcha tushuntirishga muhtoj emas. Ikkinchi va uchinchi xulosalarga ko'ra, Konfutsiy axloq va foydani qarama-qarshi narsa deb hisoblagan. Biroq, "Lun Yu" ni diqqat bilan o'qish bizni buning aksiga ishontiradi - u ko'proq ustuvorlik qiladi. Va foydadan ko'ra ustunlikka ega va agar u foyda bilan zid bo'lsa, u foydadan ustun bo'lishi kerak. Shunday qilib, va u yoki bu xulq-atvorni tanlashning tartibga soluvchi printsipi. Biroq, Konfutsiy savolga aniq javob bermaydi: u ham tug'ma xususiyatmi yoki ta'lim orqali erishiladimi?
Hukmdor daosi va jamiyatda tartib o'rnatish
Konfutsiy siyosatidagi eng muhim muammolardan biri bu davlatni boshqarish usulidir. Ko'rinishidan, Konfutsiy jamiyatning vakillik hokimiyati haqida deyarli hech narsa bilmas edi, unda juda murakkab qonun chiqaruvchi organ ishlaydi, shuningdek qonunlarning bajarilishini nazorat qiladi. Shuning uchun uning fikricha, qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat yordamida jamiyatda tartibni tiklash faqat eng ekstremal vositadir. Agar Konfutsiy qonun ustuvorligini amalga oshirishda ishonchli nazoratni yaratish imkoniyatini tan olsa ham, uning fikricha, bu yo'l dono hukmdorga yarashmaydi.
Dono hukmdor davlatni haddan tashqari murakkab majburlov choralarisiz boshqaradi - u "o'z fazilati yordamida boshqaradi, boshqa barcha yulduzlar atrofida aylanadigan Shimoliy Yulduz kabi o'z joyida harakatsiz qoladi" (2.1). Bundan ikkita narsa kelib chiqadi: birinchidan, hukmdor uchun asosiy narsa qonun yoki zo'ravonlik emas, balki ezgulikdir. Ikkinchidan, chinakam donishmand hukmdor taxtdan tushmasdan turib, o‘z xalqiga o‘rnak bo‘lishga intiladi. Shunda quyidagi savollar tug'iladi: ezgulik yo'li bilan boshqarish nima va uni qanday boshqarish kerak?
Shu bilan birga, Konfutsiy uchun asosiy fazilat jen, ya'ni odamlarga muhabbat ekanligini unutmasligimiz kerak. U Konfutsiy siyosiy falsafasining markazida ham turadi; shuning uchun uning uchun boshqaruvdagi asosiy narsa zo'ravonlikning yo'qligi, shuning uchun o'lim jazosi amalda qo'llanilmaydi. Qirolliklardan birining hukmdori Konfutsiydan jinoyatchilarni qatl qilish kerakmi, deb so'raganida, u shunday javob berdi:
O'lim jazosi kerakmi? Agar siz o'zingiz fazilatli bo'lsangiz, unda sizning fuqarolaringiz sizga taqlid qilishga intiladi. Hukmdor shamoldek, xalq esa maysadek. Shamol essa, maysalar egilib qoladi.