Kriptorxizm-tug`ma kasallik bo`lib,moyak va moyakning skrotumga tushmasligi bilan tavsiflanadi.ko`pincha erta tug`ilgan o`g`il bolalarda (20-40% hollarda)kuzatiladi.Ba’zida kattalarda ham uchraydi.
Kriptorxizm-tug`ma kasallik bo`lib,moyak va moyakning skrotumga tushmasligi bilan tavsiflanadi.ko`pincha erta tug`ilgan o`g`il bolalarda (20-40% hollarda)kuzatiladi.Ba’zida kattalarda ham uchraydi.
Moyaklar skrotumga qanday va qachon tushadi?
Intrauterin rivojlanishning 8 oyi davomida moyaklar qorin bo'shlig'idan qorin old devorining inguinal kanali orqali skrotumga o'tadi, u erda ular doimiy bo'lishi kerak.
Kriptorxidizm qanchalik keng tarqalgan?
Tug'ilganda kriptorxidizm erta tug'ilgan o'g'il bolalarning taxminan 10 foizida va to'liq muddatli o'g'il bolalarning 3 foizida kuzatiladi. 70% hollarda moyaklar hayotning birinchi yilida jarrohlik qilmasdan skrotumga tushadi. Boshqa kuzatuvlarda jarrohlik davolash talab etiladi. Ushbu statistika shuni ko'rsatadiki, aksariyat hollarda tushmagan moyaklar hayotning birinchi oylarida skrotumga tushadi va shuning uchun tashxisni faqat 6 oyligida yuqori ehtimollik bilan aniqlash mumkin.
Kattalardagi kriptorxizm
Kattalarda bu kasallik juda kam uchraydi.Ehtimol,bolalikda ba’zi sabablarga ko`ra operatsiya kontrendikedir (tizimli kasalliklar,yurak nuqsonlari,qon ivishini yomonligi) yoki bemor keyinchalik jinsiy a’zolarga shikast yetkazgani uchun moyakning skrotumga inguinal kanalga o`tishiga olib keladi.Kattalarda da’volanish faqat jarrohlik yo`li bilanamalga oshiriladi va ko`pincha moyakni olib tashlash bilan yakunlanadi.Kattalardagi kriptorxizm yuqori darajada moyak saratoni va bepushtlikka ega.
Bir qator tekshiruvlar yordamida testikulalarning diagnostikasi, mavjudligi va lokalizatsiyasini aniqlash mumkin:
Palpatsiya-tekshiruv paytida shifokor yo'qolgan moyakning joylashishini teginish orqali aniqlaydi va agar bez inguinal kanal bo'ylab yoki skrotumning yuqori qismida joylashgan bo'lsa, uni skrotumga ko'chirishga harakat qiladi. Skrotal xaltada moyakning yo'qligi uning yassilanishi va shikastlanish tomonida rivojlanmaganligi bilan belgilanadi.
Skrotal organlarning ultratovush tekshiruvi-moyak yo'qligini tasdiqlash uchun amalga oshiriladi.
Qorin bo'shlig'ining ultratovush tekshiruvi-qorin bo'shlig'ida yoki inguinal kanalda moyaklarning tutilishini aniqlash uchun ishlatiladi.
Qorin bo'shlig'ining rentgenogrammasi-qorin bo'shlig'ida moyak tutilishini tashxislashning asosiy bosqichi sifatida ishlatiladi.
KT, MRI-kontrastli vosita bilan yoki bo'lmasdan foydalanish mumkin. Moyaklarning aniq joylashishi va hajmini aniqlashga imkon beradigan yuqori aniqlikdagi diagnostika usuli.Laparoskopiya-kriptorxidizm va monorxidizmni farqlash maqsadida amalga oshiriladigan jarrohlik aralashuv.Biokimyoviy qon tadqiqotlari-erkak psevdohermafroditizmini istisno qilish uchun amalga oshiriladi. Bemorlar testosteron, gonadotropinlar (gipofiz gormonlari) uchun qon testini o'tkazadilar.
Konservativ davo
Agar kriptorxidizm aniqlansa, terapiya bola 8 oylik bo'lganida buyuriladi, chunki hayotning birinchi yarmida moyaklarning mustaqil ravishda prolapsasi mumkin. Optimal davr-8 oy-2 yil.Gormon terapiyasi buyuriladi, buning uchun 2 ta doridan biri qo'llaniladi:
gonadorelin;
HCG (chorionik gonadotropin).Gormon terapiyasi faqat erta bolalik davrida qo'llaniladi; davolash samaradorligi 30-60% ga etadi. Gormonlarni tayinlash uchun kontrendikatsiya-bu bolaning yoshi (balog'at yoshi) yoki haqiqiy kriptorxidizmning mavjudligi..
Jarrohlik yo`li bilan davolash.
Kriptorxidizmda moyak holatiga qarab operatsiyalar qo'llaniladi:Orxipeksiya. Bu sog'lom moyakning skrotumga o'tishi.
Orxipeksiyani erta bajarish bilan bir qator asoratlarning oldini olish mumkin: bepushtlik rivojlanishi, moyakning burilishi, noto'g'ri joylashtirilgan moyakning shikastlanish xavfini kamaytirish, moyak to'qimalarining malignizatsiyasi xavfini kamaytirish, ruhiy kasalliklarning oldini olish. Orxipeksiya bilan inguinal churralarni tuzatish bir vaqtning o'zida amalga oshiriladi, bu 90% hollarda kriptorxidizm bilan birga keladi.
Orkiektomiya-bezlar tuzilishining aniq morfologik yoki funktsional buzilishlari (malign neoplazmalar, polikistik kasalliklar va boshqalar paydo bo'lishi bilan) bilan amalga oshiriladi. Ta'sir qilingan moyak olib tashlanadi.Transplantatsiya-donor moyakni qayta tiklash.Implantlardan foydalanish-kosmetik nuqsonni bartaraf etadigan sun'iy moyak. Voyaga etganida amalga oshiriladi.
Orkiektomiya-bezlar tuzilishining aniq morfologik yoki funktsional buzilishlari (malign neoplazmalar, polikistik kasalliklar va boshqalar paydo bo'lishi bilan) bilan amalga oshiriladi. Ta'sir qilingan moyak olib tashlanadi.Transplantatsiya-donor moyakni qayta tiklash.Implantlardan foydalanish-kosmetik nuqsonni bartaraf etadigan sun'iy moyak. Voyaga etganida amalga oshiriladi.
