Mavzu: Kvant xromodinamikasi va kuchlarning umumlashgan nazariyasi. Kirish

(1.2.2.) formulaning suratidagi ifoda hosilaning manfiy

ishorali qiymatiga teng.

(1.2.4.), (1.2.5.) ifodalarni (1.2.2.) ga qo‘ysak Ε uchun quyidagi ifodani olamiz.

(1.2.5.) ni nurlanishning spektral zichligini bilan bog‘lovchi formulaga qo‘yamiz, ekanligini e’tiborga olsak va Plank formulasini olamiz.

Plank formulasi (1.2.7.) dan foydalanib absolyut qora jismning issiqlik nurlanishiga oid hamma formulalar, ya’ni Reley-Djins qonuni formulasi, Vin formulasi, Stefan- Bolsman formulalarini keltirib chiqarish mumkin.

Kichik chastotalar va yuqori temperaturalar sohasida, ya’ni shart bajarilganda (1.2.7.) – formulaning maxrajidagi ni Teylor qatoriga yoyishimiz mumkin va yoyilmada faqat chiziqli hadi bilan chegaralansak Reley-Djins (1.1.11.) formulasini olamiz.

YUqori chastotalar va past temperaturalar sohasida, ya’ni shart bajarilganda (1.2.7.) – formulaning maxrajidagi eksponentaning qiymati birga nisbatan juda katta bo‘lishini e’tiborga olsak, Vin formulasi (1.1.7.) kelib chiqadi.

Plank formulasi yordamida absolyut qora jism uchun StefanBolsman qonunidagi σ doimiyning qiymati hisoblanadi.

Ma’lumki, Stefan-Bolsman qonuni absolyut qora jismning nurlanish energiyasi zichligining temperaturaga bog‘lanishini ifodalaydi.

Bu erda σ -Stefan-Bolsman doimiysi.

Nurlanish energiyasining nurlanishning spektral zichligi bilan bog‘lanish formulasidan foydalanib nurlanish energiyasi zichligi uchun quyidagi ifodani olamiz.

(1.2.10.) belgilashni kiritib yangi o‘zgaruvchiga o‘tamiz,

Oliy matematika kursidan ekanligini e’tiborga olsak

Stefan-Bolsman formulasi hosil bo‘ladi, ushbu ifodaga oimiylarning qiymatlarini qo‘yish orqali σ-doimiyning qiymati aniqlanadi..

Xuddi shunday Vinning siljish qonunidagi doimiylikni ham aniq hisoblash mumkin.

Plank nemis fizika jamiyatining 1900 yil 14 dekabrdagi yig‘ilishida o‘zining “ K teorii zakona raspredeleniya energii izlucheniya v normalnom spektre” nomli ishining mohiyatini bayon qiladi.

Plank gipotezasining eng muhim jihati ossillyator - atomlarning energiyasining o‘zgarishi, klassik fizikada har doim faraz qilinganidek uzluksiz bo‘lmasdan, ε₀ energiyaga karrali, diskret ro‘y berishi hisoblanadi.

Aslida Plank diskretlik g‘oyasini statistik fizika sohasidan maydonning modda bilan ta’siri sohasiga ko‘chirgan, Plankning bu g‘oyasini dastavval Bolsman tushunib etgan va “Nurlanish jarayoniga avval noma’lum bo‘lgan diskretlik elementlarini kiritmasdan statistik termodinamikaning to‘g‘ri nazariyasini yaratib bo‘lmaydi” degan fikrni aytgan, Bolsmanning bu fikri Plank uchun buyuk kashfiyotni yaratishda katta yordam bergan.
Xulosa.

Hozirgi zamon fiziklarining yakdil e'tirofiga ko‘ra, qachonlardir, koinot yaratilgan ilk paytlarda ushbu o‘zaro ta'sirlarning barchasi yagona universial o‘zaro ta'sir kuchi bo‘lgan bo‘lishi mumkin. To‘rtala o‘zaro ta'sirni yagona nazariya ostida birlashtirib, umumiy nazariya (ba'zilar uni tugal nazariya ham deyishadi) ostida birlashtirishga bo‘lgan urinishlar hozircha muvaffaqiyatsizlikka uchramoqda. Hozirgi paytda faqatgina ulardan ikkitasi - elektromagnit o‘zaro ta'sir va kuchsiz o‘zaro ta'sir nazariyalarini umumlashtirib, elektrokuchsiz o‘zaro ta'sir nazariyasini barpo etishga erishildi xolos. Fiziklarning bu boradagi eng katta muvaffaqiyati esa, hozirda Standart model deb nomlanadigan va mikrodunyoning bir qadar tugal manzarasini ifodalovchi nazariyot bo‘lib turibdi. U uch xil (elektromagnit, kuchli va kuchsiz) o‘zaro ta'sirlarni umumiy ravishda bayon qilish imkonini beradi. Standart model tamoyillariga qarama-qarshi keladigan birorta ham tajriba yoki fizik hodisa hozircha aniqlanmagani, bu modelning to‘g‘ri ekanligiga ishora sifatida qaralmoqda.

Ta'kidlash joizki, hozirgi paytda materiyaning ichkarisiga kirib borishga qaratilgan fizik tajribalar birmuncha sustlashgan. Sababi zarrachalar tezlatkichi deb nomlanuvchi kollayder apparatlarning hozirgi rivojlanish darajasi talab darajasida emas. Bu boradagi izlanishlarni olib borish uchun nihoyatda ulkan energiya sarflash zarur bo‘ladi va bunday ulkan miqdordagi energiyani Yer sharoitida hosil qilish benihoya murakkab va mushkul ishdir. Shunga qaramay, dunyoning yetakchi fizika tadqiqotlari institutlari va laboratoriyalarida qudratli tezlatkichlarni qurish va ularda kvant olami hodisalari - elementlar zarralar tabiati bilan bog‘liq tajribalar o‘tkazish davom etmoqda. Fransiya va Sheytsariya chegarasida joylashgan Katta Adron Kollayderi (KAK), AQSHdagi Brukkxeven kollayderi shular jumlasidandir. Bu ilmiy dargohlar yaqin yillarda Plankdan ibtido olgan kvant fizikasi olamini yanada yangi kashfiyotlar bilan boyitishda davom etishi shubhasizdir.