Mavzu: Lishayniklar bo`limi (Lichenes). Reja

Bug`u lishaynigi – Xaltachasimonlar sinfining, Gimnokarpsimonlar kenja sinfi, Yumaloqmevasimonlar guruhining kladoniya turkumiga mansub bo`lib, asosan tundra zonasida o`sadi. Qishda tundra bug`ulari uchun asosiy yem xashak o`simlik hisoblanadi.
Usnea – Xaltachasimonlar sinfining, Gimnokarpsimonlar kenja sinfi, Yumaloqmevasimonlar guruhining Usnea turkumiga mansub bo`lib bo`lib, butasimon yoki tik ko`tarilib o`suvchi, substratga rizoidlar yordamida birikuvchi qattanalar hosil qiladi. Usneaning markazida zich joylashgan giflardan iborat o`q silindr bor.
Kladoniya – Xaltachasimonlar sinfining, Gimnokarpsimonlar kenja sinfi, Yumaloqmevasimonlar guruhining kladoniya turkumiga mansub bo`lib, qattanalari gorizontal holatda tangachasimon, bargsimon, uzoq vaqt saqlanib turadi.
Parmeliya – Xaltachasimonlar sinfining, Gimnokarpsimonlar kenja sinfi, Yumaloqmevasimonlar guruhining parmeliya turkumiga mansub bo`lib, bargsimon qattanaga ega ekanligi bilan xarakterlanadi.
Lishayniklar yashash sharoiti eng qiyin joylarda tarqalganligiga qaramasdan havoning ifloslanishiga bardosh bera olmaydi. Shuning uchun ham ular shahar sharoitida kam o`sadi. Umuman olganda esa lishayniklarning suvsiz, oziqa muhiti deyarli bo`lmagan joylarda o`sishini hisobga olib, ularni o`simliklarning “pioneer” i deb atashadi.
Lishaynik turlarining ahamiyati katta bo`lib, turli sohalarda ishlatiladi, har xil maqsadlar uchun foydalaniladi. Lishayniklarning tabiatdagi ahamiyati ham beqiyos kattadir. Tundra sharoitida o`sadigan lishayniklar bug`ular uchun asosiy oziqa hisoblanadi. Umuman esa lishayniklar toshlarda o`sib, ularni parchalaydi va tuproq hosil qilishda katta rol o`ynaydi. Shuningdek, lishayniklar qimmatbaho bo`yoqlar, parfumeriya mahsulotlari tayyorlashda ham ishlatiladi. Oziq-ovqat, meditsinada, sanoatida efir moyi olish uchun xomashyo sifatida ishlatiladi. Ayrim turlari zaharli bo`lib, uni shimolda ovchilar bo`rilarni zaharlashda ishlatadilar.
Nazorat savollari:

1. 
   Lishayniklarni birinchi bo`lib kim aniqlagan?
   
2. 
   Lishayniklar mоrfоlоgik tuzilishiga ko`ra necha xil tipda bo`ladi?
   
3. 
   Lishayniklarning ko`payishi necha xil usulda boradi?
   
4. 
   Sorediya nima?
   
5. 
   Izidiya nima?
   
6. 
   Lishayniklarni kimning sistemasiga binoan sistemaga solingan va u nimaga asoslangan?
   
7. 
   Lishayniklar bo`limi nechta sinfga bo`linadi?
   
8. 
   Suvo`tlarning zamburug` to`qimasida joylashganiga qarab nechta guruhga bo`linadi?
   
9. 
   Lishayniklarning tarqalishi va ahamiyati?