Mavzu: Mnemotexnika hotirani rivojlantirish tizimini tahlil qilish Xotira haqida tayanch tushuncha

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti

MUSTAQIL ISH

Pedagogika va psixologiya

Guruh: 412-20 guruh
Bajardi: Safarov Shohjahon
Tekshirdi: Zaripova Dilnoza Anvarovna


Mavzu: Mnemotexnika hotirani rivojlantirish tizimini tahlil qilish


Xotira haqida tayanch tushuncha:

Xotira - idrok etilgan narsa va hodisalarni yoki oʻtmish tajribalarni esda qoldirish va zarur boʻlganda tiklashdan iborat psixik jarayon.Xotira eng yaxshi damlarni esda qoldiradi. U nerv sistemasi xususiyatlaridan biri boʻlib, tashqi olam voqealari va organizm reaksiyalari haqidagi axborotni uzoq saqlash hamda uni ong faoliyatida va xulq, xatti harakat doirasida takroriy qobiliyatida namoyon boʻladi.

Xotirani jivojlantish uchun eng avvalo yoshlikdan boshlash kerak bo`ladi.Xotira rivojlantirishning muhim jihati shundaki, u bolaning shaxsiyatini rivojlantirishda muhim o'rin egallay boshlaydi.Bola o'zini eslay boshlaydi. Psixologning aniqlashicha, katta yoshlilarning dastlabki xotiralarining 10,8 foizi ikki yoshga to‘g‘ri keladi, xotiralarning 74.9 foizi uch-to‘rt yilga to‘g‘ri keladi, 11.3 foizi hayotning beshinchi yiliga, 2.8 foizi esa oltinchi yilga to‘g‘ri keladi. Maktabgacha yoshdagi bola borganni kani kattalar ham shunday so'rovlar bilan murojaat qilmoqda: "Kichikligimda qanday edim" va "Menga aytingchi, men qanday edim" va "Esingizdami, kecha siz aytdingiz ..." O'sayotgan bola uchun muhim va qiziqarli. o'tmish va hozirgi o'rtasidagi aloqani qo'lga. Shunday qilib, uning xotirasi rivojlanadi, ichki dunyosi rivojlanadi.
Xotira rivojlanishini diagnostika qilish uchun tavsiya etilgan vazifalar bolalar bilan mashg'ulotlar uchun rivojlanish mashqlari sifatida ham qo'llanilishi mumkin. Vazifalar xotirani baholashning miqdoriy mezonlarini taqdim etmaydi. Bola biron bir vazifani bajara oladimi yoki yo'qmi, unga qarab rivojlanish faoliyati uchun ushbu turdagi mashqlarni tanlash kerak. Bolalarni qiziqtirishi uchun maktabgacha yoshdagi bolalar bilan diagnostika va xotirani o'rgatish mashg'ulotlarini o'yin shaklida o'tkazish maqsadga muvofiqdir. Bolalar charchamasligi uchun darslar juda uzoq bo'lmasligi kerak
Keyin Xotiarni jivojlantirishni juda ham ko`p metodlarni bo`lib shu metodlar orqali inson xotiarini mustahkamlab olishi mumkin , nafaqat yosh bollar balki katta yoshdagi insonlar ham ushbu metodlar orqali o`zning aqliy salohiyani rivojlantira oladi yani - xotirani generatsiya qiladi.
Xotirani diagnostika qilish metodlarni quyidagilarga bo`linadi:
1.Qisqa muddatli ko‘rish xotirasi hajmini aniqlash
2.Tezkor ko‘rish xotrasini baholash.
3.Eshitish xotirasini baholash.
4.Bevosita xotirani diagnostika qilish.
5.Esda qoldirish jarayonining dinamik xususiyatlari
6.Meyli tesyi yordamida ko‘rish va eshitish xotirasini o‘rganish.
7.Ko‘rib esda olib qolingan narsani qayta tiklash.
8.Bentonning ko‘rish xotirasini o‘rganish testi.
9.Tovushlarni eslab qolish uchun o‘tkaziladigan sinovlar.
10. Eslab qolish uchun sinov.
11. Bevosita eslab qolish metodikasi. 12. Piktogramma metodi.
13. Hikoyani qayta esga tushirish.
Mnemotechnique (yoki mnemonika) – yunoncha mnemonikon yodlash san'ati sun'iy assotsiatsiyalar hosil qilish orqali esda saqlashni osonlashtiradigan va xotira hajmini oshiradigan texnika va usullar majmuini anglatadi. Mnemonika qadim zamonlardan beri ma'lum va kamida ikki ming yil oldin taraqqiy eta boshlagan. Ba'zilar Sharqda ma'lum bo'lgan desalar, boshqalar yunon shoiri Simonidni (miloddan avvalgi 469 yilda vafot etgan) bu san'atning "ixtirochisi" deb hisoblashadi. Hatto bu haqda afsonalar ham mavjud. Mnemonik birinchi marta noma'lum Rim ritorika o'qituvchisi tomonidan tasvirlangan. Mnemonika katta hajmdagi semantik ma'lumotlarni to'g'ri yodlash uchun vosita sifatida ishlatilgan. Qayd etish joizki, birorta ham yunon yoki rim so‘zlovchisi qo‘lida qisqacha bayon bilan ommaga gapirmagan, bu esa sun’iy yodlash usullarini qo‘llash zaruratini tug‘dirgan. Kelajakda mnemonika doimo ritorika bilan bog'liq edi va Tsitseron va Kvintilianning (De Oratore; Institutio oratoria) ushbu mavzuga bag'ishlangan boshqa asarlari ma'lum. Aytgancha, ko'plab notiqlar hali ham Tsitseron tomonidan tasvirlangan mnemonik usullardan foydalanadilar. Giotto Giordano Bruno ham mnemonikani o'rgatgan, Yevropaning turli shaharlari bo'ylab sayohat qilgan, u memoria technica taklif qilgan.
O'rta asrlarda bu san'at katta muvaffaqiyatlarga erishdi va buning sababini tushunish oson. Yoddan bilish uchun juda ko'p narsa bor edi. O'sha paytda ayniqsa qo'llaniladigan diniy bahslar uchun Muqaddas Bitikdan joyni yoddan va to'liq bilish kerak edi; ba'zan ma'lum bir joy qaysi kitob, bob, paragraph va hokazolarda joylashganligini aniq ko'rsatish talab qilingan. Bu qiyinchiliklarning barchasini faqat mnemonikadan foydalanish orqali chetlab o'tish mumkin edi. Odamlarning yodlash va o'rganish qobiliyatini oshirishni maqsad qiladi. Bu tizim, yodlash va o'rganish jarayonlarini mustaqil ravishda boshqarishi mumkin bo'lgan axborot tizimlari yordamida amalga oshiriladi. Tizimning asosiy xususiyati, odamlarning yodlash va o'rganish jarayonlariga mos keladigan ta'minotni ta'minlashdir.
Tizim, bir nechta katta komponentlardan iborat bo'lib, ularga quyidagi kabi vazifalar topshirilgan:
1. Yodlash va o'rganish jarayonlarini monitoring qilish: Bu komponent, foydalanuvchilarning yodlash va o'rganish jarayonlariga oid ma'lumotlarni to'plab, tekshirib chiqadi. Bunda foydalanuvchilar tomonidan berilgan vazifalarni bajarish natijasida olgan natijalar ham tasdiqlanadi.
2. Ma'lumotlarni saqlash va ishlovchi: Bu komponent, teskari ishlaydigan axborot tizimlari bilan bog'liq bo'lib, ma'lumotlarni saqlash uchun xizmat ko'rsatadi. Ma'lumotlar statistik analiz uchun ham ishlatilishi mumkin.
3. O'yinlar va sinovlar yaratish: Bu komponent, foydalanuvchilarga yodlash va o'rganish jarayonlarini sinash uchun o'yinlar va sinovlar yaratish imkoniyatini beradi. Bu o'yinlar va sinovlar, foydalanuvchilarning yodlash va o'rganish jarayonlarini mustaqil ravishda boshqarishga yordam beradi.
4. Foydalanuvchi tajribasi bo'yicha shaxsiy tavsiyalar berish: Bu komponent, teskarining asosiy ma'lumotlari bo'yicha shaxsiy tavsiyalar beradi. Tavsiyalarni qo'llash orqali, foydalanuvchilar yodlash va o'rganish jarayonlarini yanada sifatli holsizlashtirishi mumkin.
5. Foydalanuvchi interfeysini ta'minlash: Bu komponent, foydalanuvchilar uchun qulay interfeysni ta'minlaydi. Interfeys fonksiyonaliteti har bir foydalanuvchi tomonidan mos kelishi uchun kimyo-kimyo aniqlangan bo'ladi.

Xulosa:
Mnemotexnika rivojlantirish tizimi, odamlar uchun turli xil axborot turlaridan foydalanib, ularning yodlash va o'rganish jarayonlarini optimallashtirib bermakka xizmat qiladi. Ushbu tizimni ishlatib ko'rish orqali, foydalanuvchilar yanada sifatli yodlash va o'rganish jarayonlariga erishishlari mumkin