Mavzu. Mukammal bozorda raqobat va monopoliya

Monopoliyaning vujudga kelishi sababi va tavsifiga ko‘ra:
• – korxonaning texnologik xususiyatlari sababli mahsulotga bo‘lgan
talabni qondirish raqobat mavjud bo‘lmagan sharoitda samaraliroq
amalga oshiriluvchi tovar bozorining holati.
Tabiiy monopoliya
• – bu qonuniy tarzda tashkil etiluvchi monopolistik holat. Ular tarkibiga
raqobatdan himoya qiluvchi quyidagi monopoliya shakllarini kiritish
mumkin:
• 1) patent tizimi;
• 2) mualliflik huquqi;
• 3) tovar belgilari.
Legal (qonuniy) monopoliya
• – monopol foyda olish maqsadida tashkil etiluvchi birlashmalarning
shartli (tabiiy monopoliyalardan ajratib turish uchun) nomi.
Sun’iy monopoliya

---

SUN’IY MONOPOLIYALAR
KARTEL 
– bitta sanoat tarmog‘idagi bir necha korxonalarning uyushmasi bo‘lib, uning ishtirokchilari ishlab
chiqarish vositalari va mahsulotlariga o‘z mulkiy egaligini saqlab qoladi, yaratilgan mahsulotlarni
sotish esa kvota, ya’ni mahsulot ishlab chiqarish umumiy hajmidagi har bir ishtirokchining ulushi, 
sotish narxlari, bozorlarning bo‘lib olinishi va h.k. bo‘yicha kelishuv asosida amalga oshiriladi.
Bank ishi: Federal zahira tizimi va ularning "muvaffaqiyatsiz bo'lish uchun juda katta" mega-banklar konsortsiumi boshqa barcha
piramidalarning tepasida joylashgan Wall Street kartelini tashkil qiladi. Butun jahon iqtisodiyoti pul ishlab chiqaruvchilar,
menejerlar va manipulyato nazoratida: qarz berish orqali ular har bir millat, sanoat va shaxsni nazorat qiladi. Asosan Goldman
Sachs, BoA-Merrill, JP Morgan-Chase, Wachovia, Wells Fargo va CitiBankni o'z ichiga olgan ushbu kartel 2008 yildagi moliyaviy
inqirozdan so'ng, yakuniy konsolidatsiyadan keyin jamoatchilik uchun to'liq amal qildi.
Qishloq xo`jaligi sohasida: Monsanto kompaniyasi (Monsanto) - o'simliklar biotexnologiyasi bo'yicha jahon yetakchisi bo'lgan
ko'p millatli ko'p tarmoqli kompaniya. Asosiy mahsulotlar qishloq xoʻjaligiga moʻljallangan: makkajoʻxori, soya, paxtaning
genetik jihatdan oʻzgartirilgan urugʻlari, DDT kabi insektitsidlar, shuningdek, dunyoda eng keng tarqalgan Roundup gerbitsidi.
Meditsina sohasida: yirik farmatsevtika karteli Yevro-Amerika konglomerati bo'lib, unga Johnson & Johnson, Pfizer, Roche,
GlaxoSmithKline, Merck va boshqalar kiradi. Amerikaliklar kasalliklarga olib keladigan genetik modifikatsiyalangan oziq-
ovqatlarni iste'mol qilishda davom etar ekan, farmatsevtika kompaniyalari bir vaqtning o'zida turli kasalliklarni davolash uchun
dori-darmonlarni ishlab chiqishda davom etadi.
Energetika sohasida: Neft, gaz va ko'mir so'nggi 100 yil ichida jamiyat uchun eng qimmatli resurslar bo'lib kelgan va Amerika,
butun dunyo kabi, hech qachon erkin energiya bozoriga ega bo'lmagan. Amerikaning yirik gaz va neft kompaniyalari uzoq vaqtdan
beri kartellar tomonidan boshqariladi, OPEK ochiq kartel deb ataladi. Shunga qaramay, butun sanoatni samarali nazorat qiladigan
bir nechta yirik neft kompaniyalari mavjud. Ushbu neft kompaniyalari Yevropa bank kartellari tomonidan tashkil etilgan bo'lib,
Amerikadagi eng yirik nomlarni o'zlarining eski nomlari bilan qoldirgan - Royal Dutch / Shell va British Petroleum.
Harbiy sohada: bu sohada biznes keng miqyosda rivojlangan bo`lib, ma`lumotlarga ko`ra, u Pentagon tomonidan boshqariladigan
kartelga birikkan guruh tomonidan nazorat qilinadi. ular jamiyatda o'z fuqarolariga yordam berishdan ko'ra, odamlarni o'ldirish
uchun ko'proq pul sarflashni mutlaqo normal deb biladi. Bunga Boeing, Lockheed Martin, Northrop. Angliyada Grumman,
General Dynamics, Raytheon va BAE Systems misol bo`ladi.

---