7-MAVZU. MUKAMMAL BOZORDA
RAQOBAT VA MONOPOLIYA
1. Raqobatning iqtisodiy asoslari va
rivojlanish
2. Raqobatning
shakllari va
usullari
3.
Monopoliyalarning
iqtisodiy asosi va
ularning turlari
4.
Monopoliyalarning
afzalliklari va
ijtimoiy oqibatlari
5. Monopoliyaga
qarshi qonunchilik
va ularning amal
qilishi
REJA:
Raqobat bozor sub’ektlari iqtisodiy manfaatlarining
to‘qnashuvidan iborat bo‘lib, ular o‘rtasidagi yuqori
foyda va ko‘proq naflilikka ega bo‘lish uchun kurashni
anglatadi.
Iste’molchi va xaridorlar
o‘rtasida
Ishlab chiqaruvchi va
sotuvchilar o‘rtasida
Raqobat
Ko‘proq naflilikka
erishish
Ko`proq foyda olish
Asosiy maqsadlari
Hozirgi bozor iqtisodiyotida raqobatning quyidagi
asosiy vazifalarini ajratib ko‘rsatish mumkin:
1
• tartibga solish vazifasi;
2
• resurslarni joylashtirish vazifasi;
3
• innovatsion vazifa;
4
• moslashtirish vazifasi;
5
• taqsimlash vazifasi;
6
• nazorat qilish vazifasi.
Tarmoq
ichidagi
raqobat
Tarmoq ichidagi raqobat tovar
ishlab chiqarish va sotishning
qulayroq
sharoitiga
ega
bo‘lish,
qo‘shimcha
foyda
olish
uchun
bir
tarmoq
korxonalari o‘rtasida boradi.
Tarmoqlararo
raqobat
Tarmoqlararo
raqobat
turli
tarmoqlar
korxonalari
o‘rtasida eng yuqori foyda
normasi
olish
uchun
olib
boriladigan kurashdan iborat.
Raqobat
miqyosiga ko‘ra
Raqobatning usullari
• Raqobatlashuvning noan’anaviy, jamiyat tomonidan
e’tirof etilmagan, ijtimoiy ahloq qoidalari doirasidan
chetga
chiquvchi,
noiqtisodiy
usullaridan
foydalanish g‘irrom raqobat deb yuritiladi.
G‘irrom raqobat
• Raqobat kurashida jamiyat tomonidan tan olingan
iqtisodiy usullarni qo‘llash, o‘zining maqsad va
manfaatlariga
erishishda
umumjamiyat
manfaatlariga zid keluvchi holatlarni qo‘llamaslik
kabi qoidalarga asoslanadi.
Halol raqobat
Halol raqobatning quyidagi belgilarini ham
ko‘rsatib o‘tish maqsadga muvofiq hisoblanadi:
1
• qalbaki bellashuv, majburiy safarbarlikni tan
olmaydi;
2
• boqimandalik, befarqlik, yuzakichilik,
ko‘zbo‘yamachilik kabi salbiy holatlarga barham
beradi;
3
• qarindosh-urug‘chilikni, oshna-og‘aynigarchilikni,
tanish-bilishlikni, ma’muriy-buyruqbozlikni tan
olmaydi
Narx vositasida raqobatlashuvda kurashning asosiy
usuli bo‘lib ishlab chiqaruvchilarning o‘z tovarlari
narxini boshqa ishlab chiqaruvchilarning shunday
mahsulotlari narxiga nisbatan pasaytirishi hisoblanadi.
• Narx vositasida raqobatlashish usullaridan biri – demping
narxlarni qo‘llashdir.
Narxsiz raqobat
•
raqobat kurashining asosiy omili tovarlarning
narxi emas, balki uning sifati, servis xizmat
ko‘rsatish, ishlab chiqaruvchi firmaning obro‘-
Dostları ilə paylaş: | 
