Mavzu: Nerv- muskul preparatini tayyorlash. Reja

1-seminar

Mavzu: Nerv- muskul preparatini tayyorlash.
Reja:

1. 
   Baqaning nerv- muskul preparatini tayyorlashda turli xil qo’zg’atuvchilarning ta’siri.
   
2. 
   Biolektrik hodisalar.
   
3. 
   Galvani-Mateuche tajribasi.
   

Baqa ko‘pincha uning markaziy nerv sistemasi (MAS) I orqa va bosh miyasini buzish orqali harakatsizlantiriladi. MNS ni buzish 2 xil usulda: boshi saqlangan holda va dekapitizatsiya (boshni olib tashlash) yo‘li bilan olib boriladi. Ikkala usulda ham baqaning boshdan past qismi orqa oyoqlari yozilgan, oldingi oyoqlari esa tanaga yig‘ilgan holda doka bilan o‘rab ushlanadi. Birinchi usul bilan harakatsizlantirilganda, baqa chap qo‘lga olinib qo‘lning ko‘rsatkich barmog‘i yordamida bosh va umurtqa pog‘onasi o‘rtasida ma'lum burchak hosil qilingan holda kallasi oldinga egiladi . Baqaning bosh va orqa miyasini buzib harakatsizlantirish. Izohi matnda berilgan.Keyin ignani yengil bosish bilan boshning yuqoridan pastga tomon bo‘yinni va birinchi umurtqa pog‘onasi va ensa suyagi sohasidagi o‘rta chiziq bo‘ylab membranaga to‘g‘ri keluvchi chuqurlikka sirg‘anib ketmaguncha kiritiladi. Shu yerda teri va parda (membrana) teshilib, igna bosh miya bo‘shlig‘iga kiritiladi. Bir qancha harakatlar yordamida bosh miya ishdan chiqariladi. Bosh miya ishdan chiqarilgach, igna birmuncha chiqarilib, orqa miya kanaliga yo‘naltiriladi va aylanma harakat bilan orqa miya ham buziladi.

Dekapitatsiya usulida baqaning jag‘lari orasiga qaychining bir dami kirgizilib, ustki jag‘ va oldingi miya ko‘z qabarig‘i orqasidan kesiladi. So‘ng ochilgan umurtqa pog‘onasi kanaliga igna kiritilib, orqa miya buziladi.

NERV-MUSKUL PREPARATINI TAYYORLASH
Muskul va nervning fiziologik xossalarini o‘rganish ko‘pincha baqaning orqa oyoqlaridan tayyorlangan nerv va muskul preparatidan foydalaniladi. Boldir mushagi vya uni innervatsiya qiluvchi quymich nervi klassik nerv-muskul preparati hisoblanadi.Ish anjomlari: preparovka asboblari yig‘indisi, jomcha, doka salfetkalar, jarrohlik stoli, Ringer eritmasi va baqa. Tajriba o‘tkazish tartibi. Baqa harakatsizlantirilgach, tanasining pastki qismi salfetkaga o‘raladi, so‘ng katta qaychi yordamida umurtqasi bel qismining 1 sm yuqorisidan kesiladi.

2-rasm. Nerv-muskul preparatini tayyorlash bosqichlari. Izohi matnda berilgan.

Shundan keyin baqaning orqa oyoqlaridan ushlanib, qaychi bilan terisi, muskullari, ichki organlari kesiladi va tanasining old qismi bilan birga olib tashlanadi. Orqa oyoqlaridan terisi shilib olinadi. Buning uchun 2 ta salfetka olinib, biri umurtqa pog‘onasining qoldig‘idan, boshqasi baqa terisidan ushlanib, qo‘lning tez harakati bilan teri uning orqa oyoqlaridan shilib olinadi. Ayrim tajribalarda foydalanish uchun baqaning orqa oyog‘idan preparat olinadi (2-rasm, b).
Orqa oyoqlar preparati umurtqa pog‘onasi qoldig‘idan chap qo‘lga olinadi, natijada dum suyagi yuqoriga bo‘rtib chiqadi va u qaychi yordamida kesib tashlanadi (2-rasm, g). Shundan keyin qorin (ventral) tomonga ag‘dariladi. Hosil bo‘lgan darcha orqali ko‘z nazoratida qaychi bilan orqa oyoqlar preparati umurtqa pog‘onasi va tos suyaklari chigali nervlarini jarohatlamagan holda o‘rtasidan uzunasiga kesiladi va orqa oyoqlaridan ikkita preparat olinadi (2-rasm, v, d). Hosil bo‘lgan preparatning biri Ringer eritmasi bilan stakanda saqlanadi, ikkinchisidan esa nerv-muskul preparati tayyorlashda foydalani-ladi.
Nerv-muskul preparatini tayyorlash tovon (Axill) payi tomonidan boshlanadi. Axill payi tagiga qaychining bir dami o‘tkazilib, boldir mushagi uzunasiga ajratiladi va Axill payi kesiladi. Payning so‘nggi qismi pinset bilan ushlangan holda boldir mushagini atrofdagi boshqa to‘qimalar bilan birlashtiruvchi fassiya uziladi va boshqa tomonga ajratiladi.
Nervni preparovka qilishda preparat orqa (dorsal) tomonga ag‘dariladi. Qo‘llarning ikkala bosh barmoqlari yordamida son muskullari ikki tomonga ajratiladi va chuqurlikda yotgan nerv jildiriladi. Shisha ilgak yordamida nerv umurtqa pog‘onasidan boshlab to tizza bo‘g‘imigacha ajratiladi. Keyin nerv chiqqan umurtqa pog‘onasi nerv bilan tos suyagidan ajratib, kesib olinadi, quymich nervining taroklari kesiladi. Nervlar tizza bo‘g‘imigacha ajratilgach, orqa oyoqning tizza bo‘g‘imi yuqori va pastki qismlaridan kesiladi (2-rasm, j) va nerv-muskul preparati olinadi (2-rasm, z). Izolyatsiya qilingan muskul preparatini tayyorlash uchun nerv-muskul preparatidan nerv kesib tashlanadi (2-rasm, ye).
Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar. Nerv-muskul preparatining rasmini chizib, uning qismlarini belgilab chiqing va undan qaysi maqsadlarda foydalanishni ko‘rsating.