Ma’vzu ochiq kon ishlarining tabiiy omillarga bog’liqligi

1.15. - rasm. Karyer ko’ndalang kesimi sxemasi: 
a, b, v – mos ravishda yotgan, qiya va tik qiya qazilmalar 
Qiya konlar
deb, yotish burchagi 8-30
⁰
bo’lgan konlarga aytiladi. Bunday 
konlarni qazib olgandan keyin karyerning borti yotgan tomondan tekislamasdan 
ham o’z turg’unligini saqlab qoladi (faqatgina osilgan yonlar qazib olinadi). Yon 
qiya yuzaning turg’un emasligi sababli, qazib olingan maydon qoplovchi tog’ 
jinslarini joylashtirishga qo’llanilmaydi (1.15-rasm.). 
Yotish burchagi 30
⁰
dan yuqori bo’lgan konlar 
tik qiya konlar 
deyiladi. Karyer 
bortlariga turg’un qiya burchaklarni berish maqsadida, yotgan va osilgan 
yonlardagi tog’ jinslari qazib olinadi. 
Konning qalinligi uning qazib olish usulini tanlashni belgilab beradi. 
Konlarning 
katta, o’rta, kichik va juda kichik 
qalinlikdagi turlari mavjud.
Juda kichik qatlamli
nishab konlar (2-3m)ni yuklagichlar, shnekli burg’ulash 
mashinalari va boshqa mashinalar bilan qazib olish maqsadga muvofiq. 
Kichik 
qalinlikdagi
(4-20m) konlar bitta pog’ona bilan qazib olinadi, 
o’rtacha 
qalinlikdagi
(15-40m) qazilmalar – ikkita pog’ona bilan va 
katta qalinlikdagi 
konlar
(40m dan yuqori) – uchta va undan ko’p pog’onalar bilan qazib olinadi. 
Juda kichik qalinlikdagi (10-20m) va kichik qalinlikdagi (20-70m) qiya va tik 
qiya konlarni qazib olishda, keyingi qatlamni qazib olishni yuqoridagi qatlamni 
qazib olgandan keyin amalga oshiriladi (1.16-rasm.). O’rtacha qalinlikdagi (60-

---

100m) konlarni qazib olish uchun navbatdagi qatlamni qazib olishni yuqoridagi 
qatlamni to’liq qazib olmasdan turib ham amalga oshirish mumkin. Katta 
qalinlikdagi (100-150m) konni bir vaqtda bir necha qatlamlarni qazib olish 
mumkin.