Oʻzbek lotin alifbosi, oʻzbek lotin
yozuvi — lotin grafikasiga asoslangan
harftovush (fonografik) yozuv turi. Oʻzbek
yozuvi tarixida lotin yozuviga asoslangan
alifboning bir necha variantlari qabul
qilingan.
Oʻzbek yozuvini arab grafikasidan lotin grafikasiga oʻtkazish
haqidagi dastlabki qaror 1929-yil 15—23 may kunlari Samarqand
shahrida boʻlib oʻtgan respublika adiblari, til-imlochilari va umuman
yetakchi ziyolilar ishtirokidagi konferensiyada qabul qilingan va bu
qaror 1929-yil 10-avgustda OʻzSSR Xalq maorif komissarligi hayʼati
tomonidan tasdiqlangan edi. Ixtiyoriylikdan koʻra koʻproq
majburiylikka asoslangan bu jarayon Moskvada ishlangan reja
asosida Moskva vakillari kuzatuvida amalga oshirilgan edi.
Samarqand konferensiyasida qabul qilingan „lotinlashtirilgan oʻzbek
alifbosi“ 33 harf va bir belgi (apostrof)dan iborat boʻlgan. Konferensiyada
singarmonizm oʻzbek adabiy tili uchun xos hodisa deb topilishi va alifboga 9
ta unli uchun alohida harflar kiritilgani, shu asosda ishlab chiqilgan imlo
qoidalari keyinchalik oʻzini oqlamadi, amalda imloda boshboshdoqlik
vujudga keldi, ayni bir soʻz bir necha xil yoziladigan boʻldi. Natijada 1934-
yilning yanvar oyida til va imlo masalalari boʻyicha oʻtkazilgan respublika
qurultoyida oʻzbek alifbosidan Ө ө, Y y, Ь ь harflarini olib tashlashga,
hamda Ə ə harfidan foydalanishni cheklashga va uning oʻrniga aksar
hollarda A a harfidan foydalanishga qaror qilingan. Bu qaror Oʻzbek SSR
hukumati tomonidan 1934-yil 13-martda tasdiqlangan.
Lekin oʻtgan asrning 30-yillari 2-yarmidan oʻzbek yozuvini rus grafikasi
asosida shakllantirish ishlari boshlanib, bu jarayon 1940-yilda yangi kirillcha
alifbo qabul qilinishi bilan yakunlangan.
Harflarning alifbodagi asl tartibi: A a, B b, C c, D d, E e, F f, G g,
Dostları ilə paylaş: |
