Murakkab yuk ko‘tarish mashinalari (konstruksiyasi va bajaradigan vazifasi bir-biridan farq qiladigan, yetarli darajada murakkab tuzilgan, yuk ko‘taruvchanlik qobiliyati katta bo‘lgan, universal yuk ko‘tarish mashinalari) kranlar deyiladi.
Xar qanday kran:metallkonstruksiya; ko‘tarish mexanizmi; siljitish mexanizmi; kranni aylantirish mexanizmi; kranqulochini o‘zgartirish mexanizmi va boshqa mexanizmlardan tashkil topgan bo‘ladi.
Kranlar donali yuklarni va sochiluvchan yuklarni ko‘tarishda ishlatiladi. Konstruksiyasining tuzilishi bo‘yicha kranlar strelasimon – strelali kranlar va ko‘priksimon – ko‘prikli kranlar deb ataluvchi guruhlarga bo‘linadi. Strelali kranlarda yuk strela uchidagi yuk osish moslamasiga osiladi. Kranning qulochi o‘zgaruvchan ѐki o‘zgarmas bo‘lishi mumkin.
Strelali kranlar devorga o‘rnatilgan (nastennыy kran) ѐki o‘z o‘qi atrofida aylanadigan, kolonnaga (ustunga) o‘rnatilgan aylanma (povorotnыy) kranlarga bo‘linadi.
Devorga o‘rnatilgan kranlarning qulochi o‘zgarmas ѐki o‘zgaruvchan bo‘lishi mumkin. Qulochi o‘zgarmas strelali kranlarda yuk kran strelasining uchiga o‘rnatilgan blokdan o‘tkazilgan arqonga osib qo‘yiladi (2.1-rasm).
Devorga o‘rnatilgan strelali kranlar o‘z o‘qi atrofida 1800 ga burilishi mumkin.
Devorga o‘rnatilgan strelali kranlarda kulochni o‘zgartirish kerak bo‘lsa, strela ustiga aravacha o‘rnatiladi (2.1-rasm). Yuk ko‘tarish mexanizmi esa aravachaga o‘rnatiladi. Aravacha strela bo‘ylab harakatlanib, kran kulochini o‘zgartiradi.
2.1-rasmda to‘liq aylanuvchi strelali konsol kran ko‘rsatilgan, bu kranning metallkonstruksiyasi 2 qo‘zg‘almas kolonna (ustun) 1 atrofida to‘liq aylanishi mumkin.
Qishloq xo‘jalik va gidrotexnik inshootlar qurishda, turar-joy va sanoat binalarini qurishda, konstruksiyalr va texnologik jihozlarni montaj qilishda va qurilish montaj ishlarini olib borishda minorali kranlardan keng foydalaniladi.
Ushbu kran harakatlantirish mexanizmi 1, peshtoq 2, minora 3, boshqarish kabinasi 4, burish mexanizmi 5, posangi 7 qo‘yiladigan konsol 6 yuk kutarish mexanizmi 8, strelani ko‘taruvchi mexanizmi 9, ogolovka 10, strela polispasti 11, strela 12, yukli aravacha 13, yurish aravachasi 14 va yurish qismi 15 dan tshkil topadi.
Minorasi aylanadigan kranlar .
Ko'prikli kranlar, shuningdek, er usti kranlari baland yo'llarda ishlaydi. Ko'prikli kranning ko'prigi ikkala tomondan baland ko'prikka o'rnatilgan yo'l bo'ylab uzunlamasına ishlaydi va ko'tarma trolley ko'prik ostidagi bo'shliqqa joylashishi uchun to'rtburchaklar shaklida ishlaydigan diapazoni hosil qilib, ko'prikka yotqizilgan trassa bo'ylab lateral ishlaydi. Yer usti uskunalari tomonidan to'sqinlik qilmasdan materialni ko'tarish uchun to'liq foydalaniladi. Vinç yopiq va ochiq omborlarda, ustaxonalarda, dastgohlarda va ochiq hovlilarda keng qo'llaniladi.
Ko'prikli kranlar, shuningdek, er usti kranlari baland yo'llarda ishlaydi. Ko'prikli kranning ko'prigi ikkala tomondan baland ko'prikka o'rnatilgan yo'l bo'ylab uzunlamasına ishlaydi va ko'tarma trolley ko'prik ostidagi bo'shliqqa joylashishi uchun to'rtburchaklar shaklida ishlaydigan diapazoni hosil qilib, ko'prikka yotqizilgan trassa bo'ylab lateral ishlaydi. Yer usti uskunalari tomonidan to'sqinlik qilmasdan materialni ko'tarish uchun to'liq foydalaniladi. Vinç yopiq va ochiq omborlarda, ustaxonalarda, dastgohlarda va ochiq hovlilarda keng qo'llaniladi.
Chorpoyali kranlar
Minorasi aylanadigan minorali kran.
Kran harakatlantirish mexanizmi, yurish aravachasi 2, yurish ramasi 3, minora 4, boshqarish kabinasi 5, strela 6, ilgak osmasi 7, burish mexanizmi 8, yuk ko‘tarish mexanizmi 9, tayanch burilish qurilmasi 10, burilish platformasi 11, strela qulochini o‘zgartirish mexanizmi 12, strela polispasti 13 va posangi 14 kiradi.
Minorali kranlarda ilgak qulochi ikki usulda o‘zgartiriladi.
1) aravachani strela ustida harakatlantirilib.
2) strelani ko‘tarib-tushirish bilan.
O‘z-o‘zini ko‘taruvchi kranlar ko‘p qavatli va baland binolarni qurishda qo‘llaniladi. Yuk ko‘taruvchanligi 3,0…5,0 t gacha, qulochini uzunligi 22 m va undan xam katta bo‘ladi.
