Mavzu: Shisha ishlab chiqarishda ishlatiladigan kimyoviy birikmalar Reja

adsorbentlar deyiladi. Adsorbilanadigan moddalar adsorbatlar deyiladi. Agar, masalan siyoh eritmasini mayda tuyulgan ko`mirga qo`shib chayqatilsa va so`ngra aralashma filtrlansa, u holda filtratda rangsiz suyuqlikadsorbent, boyo`qoksid CO uglerodning kislorod yetishmaganda yonishi jarayonida hosil bo`ladi. Sanoatda u yuqori haroratda ko`mir cho`g`i ustidan CO₂ o`tkazish yo`li bilan olinadi:
2C + O₂ = 2CO C + CO₂ = 2CO
Laboratoriya sharoitida CO chumoli kislotaga qizdirib turib konsentrlangan H₂SO₄ ta`sir ettirish orqali olinadi: HCOOH = H<sub>2</sub>O + COrangsiz, hidsiz, nihoyatda zaharli gaz. Ishlab chiqarish binolarida CO ning yo`l qo`yiladigan miqdori 1 L havoda 0,03 mg ni tashkil etadi. Yuqori haroratlarda CO kuchli qaytaruvchi. U ko`pchilik metallarni ularning oksidlaridan qaytaradi. CO ning bu xossasidan rudalardan metallar suyuqlantirib olishda foydalaniladi. Masalan, CO + CuO = Cu + CO₂
Havoda CO ko`kish alanga berib yonib, ko`p miqdorda issiqlik ajratib chiqaradi. Shuning uchun u boshqa gazlar bilan birgalikda gazsimon yonilg`ining ba`zi turlariH⁰₂₉₈ = -572 kJ
Uglerod (IV)
Sanoatda CO₂ ohaktosh kuydirilganda hosil bo`ladi:
CaCO<sub>3</sub> = CaO + CO<sub>2</sub>rangsiz gazsimon modda. Havodan 1,5 marta og`ir, shu sababli uni bir idishdan boshqasiga quyish mumkin. Yonishga va nafas olishga yordam bermaydi. O`t oldirilgan cho`p CO₂ da o`chadi, CO<sub>2</sub> ning konsentratsiyasi katta bo`lganda odam va hayvonlar bo`g`iladi. U shaxta, quduq va yerto`lalarda ko`pincha xavfli miqdorlarda to`planib qoladi. CO<sub>2</sub> xona haroratida 6 MPa bosimda suyuqlikka aylanadi. Suyuq holda po`lat ballonlarda saqlanadi va tashiladi. Qattiq CO₂ quruq muz deyiladi. Kislotali oksid xossalarini namoyon qiladi: suv va ishqorlarning eritmalari bilan o`zaro ta`sirlashadi. 1 hajm suvda taxminan 1 hajm CO₂ eriydi, bunda H₂CO₃ hosil bo`ladi. Reaksiya qaytar:
CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O o`t o`chirgichlarda ishlatiladi. Quruq muzdan tez buziladigan mahsulotlarni saqlashda foydalaniladi.