Mavzu: Ta’limiy hamkorlik-pedagogik konfliktni yechishning samarali shakli Reja



Yüklə 55,81 Kb.
səhifə3/4
tarix19.09.2022
ölçüsü55,81 Kb.
#63799
1   2   3   4
Mavzu Ta’limiy hamkorlik-pedagogik konfliktni yechishning samar

3)Konflikt qarashlariga misollar
Quyida konflikt nazariyotchilarining bir necha qarashlarini keltiramiz.

  1. Konflikt – taraqqiyotning bosh immanent (tashqi, obyektiv) faktoridir.

  2. Ko’pmasshtabli konfliktlar soni oshib boradi, bunday konfliktlar qisqa muddatda hal etilishni talab etadi.

  3. Ziddiyat – oqibat natijasidir. Bu konfrontasiya emas. Bu qarama-qarshiliklarning oldini olish usuli, murakkab tizimlarni uzviylashtirish usuli.

  4. Konflikt tushunchasi apparati “sifat”, “samaradorlik”, “jarayon”, “kuch” kabi yondosh terminlarni o’z ichiga oladi. Shu bilan birga bu terminlar bilan birga ijtimoiy, psixologik, texnik fanlarga doir tushunchalar ham qo’llaniladi.

  5. Konflikt tartibni buzishi, tartibga keltirishi va yangi tartib o’rnatishi mumkin.

  6. Hozirgi zamon konfliktlar konsepsiyasi o’z ichiga quyidagi sohalarni qamrab oladi: noosfera, biosfera, akosfera, texnosfera, jonli va jonsiz materiya.

  7. Kofnliktlarni tizimiy matematik apparatdan foydalanib tadqiqi qilishning ikki yo’li tavsiya qilinadi. Birinchi yo’l barcha mavjud faktorlarni hisobga olgan holda tizimlar o’zaro harakatini umumiy holda tavsif etishdan iborat. Konfliktga kirishuvchi tomonlarni tavsiflashsabablari, mexanizmlari, boshlanishi, yakunlanishi yozib boriladi. Natijada yirik modellar yuzaga keladi, bu modellar ko’p planli natijalar bera oladi. Ikkinchi yo’l ilk qo’lga kiritilgan faktorlarni va oddiy modellarni tahlil etish yo’li bilan to’qnashuvlarning sabab va oqibatlarini baholashdir.

  8. Konflikt zid tomonlarning konkret maqsadga erishish uchun olib boriladigan kurashini ifodalaydi. Qarama – qarshiliklar jarayoni mavjud umumiy qonunlar asosida rivojlanadi.

  9. Konfliktlar muammosi keng ko’lamdagi ilmiy adabiyotlarda ochib berilgan, biroq, konfliktlar nazariyasi mualliflarining ta’kidlashlaricha, uning hamma tomonidan tan olingan, bir fikrga kelingan ta’rifi mavjud emas.

  10. Konflikt – qarama-qarshi kurashuvchi tomonlarning oldindan aytish mumkin bo’lmagan, kutilmagan axloq – odobiga doir murakkab tizim.Konfliktlar tipik bo’lish bilan birga, doim lahzali va zalvorlidir.

  11. Ilmiy – texnik progress sharoitida ergatik tizimlarda (“ergatik” – sosium individi va texnika birligi) o’zgarishlar yuz beradi.

  12. Konfliktning yagona bosh modelini shakllantirishning muhim omili – bu konfliktli o’zaro harakatlarda jarayonlarning axborotliligidir. Pedagogik tizimdagi konfliktlarni tushunishda ijtimoiy konfliktlarning tavsif etilishi muhim o’rinni egallaydi. Tavsif etilayotgan monografiyada sosial konfliktlarni modellashtirishning bir varianti keltirilgan. Unda mualliflar ziddiyatga kirishuvchi tizim sifatida “funksionerlar”, “intellektuallar”, “rahbarlar” harakat tizimini keltirishadi.

Amaliyotdan olinadigan har bir voqyeada bo’lganlar hamda bunday konflikt guvohlari mavjud. O’ylash mumkinki, bolalar va ular ustozlari orasida yuz beruvchi to’qnashuvlar asabiylashuv natijasi bo’lib, bular bir xil oqibatlar bilan tugamaydi. To’qnashuvchi tomonlar o’ta asabiylashadilar, ayniqsa maktab o’quvchilari ko’proq iztirob chekishadi. Guvohlarga kelganda esa ularning munosabatlari har xil bo’lishi mumkin.


Konfliktogen vaziyatlarning ikkinchi guruhini boshlang’ich sinflarda o’qituvchilar qilmishi tashkil etadi, buni o’quvchilarga nisbatan “diskriminasiya” deb atash mumkin. Ularning shakli ko’p emas. Shuning uchun ham boshlovchi o’qituvchi o’z kasbiy faoliyatida o’ziga – o’zi man qilish kabi himoya to’sig’idan foydalanishi mumkin. Kuzatishlar natijasida o’qituvchilar tomonidan o’quvchilarni “ezish”ga asoslangan muloqot shakli yashovchandir. Buni bilish ayniqsa bolalar ruhiyatini jarohatlardan saqlamoqchi bo’lgan o’qituvchilar uchun juda muhimdir.
Bunda faqatgina ayrim ijobiy natijalar kuzatiladi – o’quv ishida erishilgan muvaffaqiyatlar, umumiy tartib – intizomning barqarorlashuvi, salbiy odatlarning barham topishi kabilarni kuzatish mumkin. Konfliktlarning xilma – xil oqibatlari bolalarning maktabdagi va maktabdan tashqari faoliyatida yaqqol iz qoldiradi. Shunday faktlar aniqlandiki, ziddiyatlardan so’ng o’zlashtirish, xulq – atvor baholarining pasayishi, o’qituvchiga bo’lgan ishonchning pasayishi, uzoqqa cho’ziluvchan arazlashlar, o’qituvchi qilmishining adolatsizligini tushunish, o’qituvchi obro’sining o’quvchi nazarida tushishi, xulq – atvorning ikkilangan uslubining vujudga kelishi, ya’ni xo’ja ko’rsinga, o’qituvchi tazyiqidan qutulish uchun harakat qilish va noqulay vaziyatlardan qutulishga harakat qilish kuzatiladi. O’quvchilar taqdirini hal qiluvchi konfliktlar orasida quyidagilar ajralib turadi: boshqa maktabga o’tkazish, maxsus maktab va axloq tuzatish bolalar muassasasiga yo’llanma berish. O’qituvchilar xulq – atvorida ham ziddiyatlar aks etadi. Bu hol o’qituvchining nazokatsizligi chegaradan chiqib ketgan paytda ota – onalarning bu haqda qo’rqmasdan maktab rahbariyatiga hamda o’qituvchining tikka yuziga aytishlarida namoyon bo’ladi. Konfliktli vaziyatlarning ikkilamchi zarari kuzatiladi: o’quvchilar va o’qituvchisining kayfiyati masalasida. Nihoyat munosabatlarning ikki tomonlama o’zgarish holati vujudga kelishi kuzatiladi: agar ziddiyatdan so’ng yo’l qo’yilgan xatolar tomonlardan biri tomonidan anglab yetilgan bo’lsa. Juda kam hollarda ziddiyatlar natijalari chuqurlashib ketishi, konflikt tug’diruvchi faktorlar yengib o’tilmasdan qolib ketishi mumkin. Boshlang’ich sinf o’qituvchilarida ahloqiy pozisiyani shakllantirishda ularning axloqiy – pedagogik, tahliliy ko’nikmalarini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi.
Bu o’rinda qayd etish mumkinki, o’qituvchilarning ayrimlari o’z metodik zahiralariga ongli ravishda nazokatsizlik kabi salbiy odatni kiritib olganlar. Kichkintoylardan bunday salbiy munosabatga nisbatan o’rinli javob olmaganliklari uchun ham bunday o’qituvchilar ana shunday salbiy odatlarga ko’nikib qolishgan.
O’qituvchilarning ana shunday konflikt chaqiruvchi odatlari qatorida affekt oqibati hisoblanmish o’zini tuta olmaslik, portlashga, qiziqqonlikka moyillik, o’z-o’zini boshqarishning yetishmasligi o’rin oladi. Bunda ko’p narsa o’qituvchining kasbiy pedagogik madaniyatiga bog’liqdir. O’zining qaysi hollarda chegaradan chiqishi, qizishib ketishini ko’ra bilish va ruhiy zo’riqishlardan chiqib ketishning boshqariladigan ssenariysini ishlab chiqish muhimdir.
Shuni alohida ta’kidlash joizki, bolalar ruhiy jarohat olgach, uning natijasida ahyon – ahyondagina ro’yobga chiqishi mumkin, bu hol ko’zga tashlanadigan qo’zg’alishlar shaklida kuzatilishi mumkin.
Qanaqa qadriyatlar o’qituvchi qiyofasida bolalar ruhiyatini jarohatlashning oldini oluvchi, konfliktlarni og’riqsiz bartaraf etish texnikasini shakllantiruvchi bilimlar mavjud ekanligini qayd etish joiz. Amaliy psixologiya o’qituvchining axloqiy madaniyatiga doir nazariy g’oyalar insonning inson tomonidan tushunish konsepsiyasiga asoslanadi. Bunda hammadan oldin insonlararo subyektiv yondashuvda o’zaro bir – birini tushunishga intilish muhim ahamiyatga ega. Subyekt – subyekt yondashuvda o’qituvchining vaziyatni to’g’ri anglash qobiliyati va bu holning o’quvchilar tomonidan to’g’ri qabul qilinishiga erishish lozim. Treningli ssenariylarda u yoki bu rollarni amaliy mashg’ulotlar paytida ijro etish orqali pedagogik etikaga amal qilishni muvaffaqiyatli shakllantirishga erishish.
Xulosa.
Oilaviy munosabatlar bolani naqaqat shaxs sifatida o’zligini anglash, balki o’zini u yoeki bu jins vakili sifatida idrok etish va shaxsiy fazilatlarini takomillashtirishga ham yordam beradi. Birinchidan, bizning kuzatishlarimiz shuni isbotladiki, oilaning to’liq bo’lishi, ya’ni, unda ham ota, ham onaning tinchlik-totuvlikda yashashlari va unda normal insoniy munosabatlar, sog’lom ma’naviy muhitning mavjudligi bolaning har tomonlama yaxshi rivojlanishi, sog’lom, aqlli, kuchli iroda sohibi bo’lib etishiga imkon beradi. Bolaga ham otaning ham onaning bo’lishining zarurati shu bilan izohlanadiki, masalan, qiz bola onasi va uning oilada o’zini tutishiga qarab, o’zini ayollar jinsiga taalluqli ekanligini anglashdan tashqari, kelajakda qanday ona bo’lishini tasavvur qilsa, otasiga, uning onasiga bo’lgan munosabatiga qarab, o’zini kelajakda oila qurganda qanday oila sohibasi bo’lishi lozimligini anglab boradi.



Yüklə 55,81 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin