Mavzu: Texnik ijodkorlik va konstruksiyalash fanining maqsadi va vazifasi

Tadqiqotning ob’yekti
Bozor munosabatlari sharoitida ijodiy faoliyatning ahamiyati.
Oliy pedagogik ta’lim muassasalarida bo‘lajak texnologik ta’lim o‘qituvchisi texnik ijodkorligini shakllantirish masalasi ko‘p qirrali bo‘lib, u talabalarni ijodkorlik faoliyatiga tayyorlashning samarali yo‘llarini aniqlash va mazmunini muvofiq tanlash birgalikda, o‘quv jarayonida texnik ijodkorlikni bo‘lajak mutaxassislarning ijtimoiy va kasbiy tayyorgarligini umumlashtirishning aniq usul va vositalarini ishlab chiqishdek muhim pedagogik vazifani o‘z ichiga oladi. Shuningdek, ushbu jarayon vatanimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni aks ettirishi va zamonaviy ilmiy talablarga to‘la javob berishi kerak.

O‘quvchilar texnik ijodkorligining pedagogik va psixologik xususiyatlari.

Insoniyat taraqqiyotining barcha davrlarida ijodiy mehnat bashariyatni olg‘a xarakatlantiruvchi asosiy omil bo‘lib kelgan. Shunday ekan, yosh avlodni ijodiy mehnatga o‘rgatish, uni o‘z zamonasining eng ilg‘or bilimlari bilan qurollantirish barcha davrlarda hamma xalqlar uchun eng dolzarb vazifa hisoblangan. Texnik ijodkorlikni tashkil qilishda, ikki o‘zaro bog‘liq vazifani e’tiborga olish lozim. Ularning birinchisi, talabalarning ijodkorlik faoliyatida mustaqil fikrlashini rivojlantirish, bilimlarni egallashdagi intiluvchanligi, ilmiy dunyoqarashini shakllantirilishi bilan, ikkinchisi, o‘zlashtirilgan bilimlarni ta’limda va amaliy faoliyatda mustaqil qo‘llay olishga o‘rgatish bilan belgilanadi.

Ijodkorlikka bo‘lgan ehtiyoj psixofiziologik jihatdan qaralganda, bir nechta bosqichlarda amalga oshadi. Bulardan birinchisi havas - ehtiyojning - eng sodda shakli bo‘lib, inson tomonidan ongli boshqariladi. Ikkinchisi, nisbatan yuqoriroq rivojlanish bosqichi bo‘lgan xohish ham inson tomonidan ongli boshqarilib, u shaxsning ma’lum buyum yoki hodisaga nisbatan munosabatlari majmuasini ifodalaydi. Uchinchisi, eng murakkab bosqich bo‘lgan qiziqish, xohish va u bilan bog‘liq bo‘lgan tushunchalar asosida yuzaga keladi. Qiziqish hayotdagi tashqi ta’sirlar, shaxs faoliyati hamda ta’lim-tarbiya jarayoni ta’sirida shakllanib boradi.

Bu holatlar psixologik omillar - diqqat, idrok, tushuncha, xotira, fikrlash, sezgi va iroda xislatlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatib, shaxsning shakllanishida alohida muhim ahamiyat kasb etadi.
Jahon ta’lim tizimidagi islohotlar hamda qadriyatlarning o‘zgarishi pedagogik jarayonlarga innovatsion yondashuv va texnologiyalarni faol joriy etishni taqozo etmoqda. Ta’lim jarayoniga tatbiq etilayotgan innovatsiyalar samarasi o‘qituvchining kasbiy-pedagogik ijodkorligi xarakteri va uning rivojlanganligi darajasiga bevosita bog‘liq. Sarbon deklaratsiyasi (Sorbonne Declaration), Ta’lim barcha uchun (Education For All (EFA)), Ming yillik rivojlanish maqsadlari (Millennium Development Goals (MDGs)), Jahon ta’lim forumi (World Education Forum) va Lissabon Konvensiyalari kompetentli yondashuv asosida malakali ijodkor kadrlar tayyorlashning innovatsion yo‘nalishlarini belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Xususan, Bolonya jarayoni doirasida o‘qitishning faol va interfaol shakllari variativligini ta’minlash, kompetentli yondashuv asosida bo‘lajak texnologiya ta’limi o‘qituvchilarining kasbiy-pedagogik ijodkorligini rivojlantirish muammosini tadqiq etish dolzarb hisoblanadi.

Ijodkor, mustaqil fikrlovchi shaxslarni tarbiyalash vazifalari avvalo umumiy o‘rta ta’lim tizimida amalga oshiriladi. Biroq, ta’lim va tarbiya amaliyotida o‘quvchilar ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish ta’limiy texnologiyalarning tarkibiy qismi sifatida amalga oshirilmasdan, bu borada funksional yondoshuv ustunlik qilmoqda. Ba’zi pedagoglar o‘quv-ijodiy faoliyatga nisbatan ijobiy motivlarga e’tiborni qaratsa, boshqalari intellektual sifatlarni, o‘quvchining mustaqil ijodiy faoliyatini tashkillashtirishga asosiy e’tiborni qaratmoqdalar. Uzluksiz ta’lim tizimida har tomonlama etuk, ijodkor shaxsni tarbiyalash, o‘quvchini uzluksiz rivojlantirish uchun ta’lim-tarbiya jarayonining barcha bosqichlarida pedagogik tizimning tarkibiy qismlari o‘zaro aloqadorligi, muvofiqligi hamda istiqbolga yo‘naltirilganligini ta’minlashni taqozo etadi
Texnik ijodkorlik va dizayn fani o‘quvchilar texnik ijodkorligini rivojlantirishning ijtimoiy-pedagogik muammolari, texnik ijodkorlik faoliyatining tashkiliy asoslari, ixtiro, kashfiyot, ratsionalizatorlik takliflari va patent axboroti, texnik ijodkorlik masalalarini echish metodlari, dizayn va modellashtirish, dizayn asoslari, texnik modellashtirish va konstruktsiyalash, o‘quvchilar texnik ijodkorligi faoliyatiga rahbarlik qilish, sinfdan va maktabdan tashqari muassasalarda texnik ijodkorlik faoliyatini tashkil qilish, o‘quvchilar texnik ijodkorligini rivojlantirish metodlariga oid mavzular yoritilib, bilim berish ko‘zda tutilgan.
Ushbu fanning maqsadi –o‘quvchilar texnik ijodkorligining asosiy mohiyati, uning o‘ziga xos xususiyatlari, kashfiyot, ixtirochilik, ratsionalizatorlik takliflari, ilmiy texnik va patent axborotlari, ijodiy metodlari. Texnik ob’ektlarni loyihalash va tayyorlash, oddiy texnik ob’ektlarni konstruktsiyalash va modellashtirish (avtomobil, kema, samolet, qishloq xo‘jaligi va x.k.). sinf va maktabdan tashqari olib boriladigan ishlarni tashkil etish to‘g‘risida bilim berish.
Ushbu fanning vazifasi –xozirgi ishlab chiqarishning asosiy tarmoqlarida tipik mashinalar, mexanizmlar, apparatlar va asboblarning tuzilishi hamda ishlash printsiplari shuningdek ulardan amalda foydalanish, asosiy materiallar eng tipik, texnologik jarayonlarni bilish.
Talabalarni texnik tafakkurini va mehnatga ijodiy munosabatini rivojlantirish, bozor iqtisodiyoti sharoitida fan-texnika taraqqiyotini jahon standartiga chiqishni, mahsulot sifatini tubdan yaxshilashni, ishlab chiqarishning yuqori samaradorligini ta’minlay oladigan yosh avlodni tarbiyalash eng muhim vazifa hisoblanadi. Bo`lajak mutaxassislarga politexnik ta’lim berish orqali hozirgi ishlab chiqarish sanoatiga xos texnik-texnologik, konstruktorlik va ishlab chiqarish faoliyatlarining asoslarini egallanishiga erishiladi. Mazkur fanning asosiy maqsad va vazifasi bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchilariga umumiy o`rta ta’lim maktablarida, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida, sinfdan, maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida o`quvchilar ijodiy faoliyatini tashkil qilishning ilmiymetodik asoslarini o`rgatishdan iboratdir. Ular quyidagilardan iborat:  talabalarning umumkasbiy tayyorgarligi jarayonida texnik ijodkorlik va dizaynga oid bilimlar tizimiga ega bo`lishi;  texnik ijodkorlik va dizaynning tashkiliy va iqtisodiy asoslari bilan tanishtirish;  kashfiyot, ixtiro, ratsionalizatorlik va patentlash asoslari bo`yicha tushunchalarga ega bo`lishi;  texnik masalalarni yechish metod va usullaridan foydalanish ko`nikmalarini hosil qilish;  texnik ijodkorlik ob’yektlari uchun texnik hujjatlarni tuzish;  mustaqil ravishda texnik ob’yektlarni va ularning modellarini loyihalay olish;  texnik ijodkorlik bo`yicha sinf va maktabdan tashqari mashg`ulotlar uchun moslama, dastgoh va boshqa jihozlarni mustaqil loyihalay olish;  Respublikada o`quvchilar texnik ijodkorligi va dizayn faoliyatini hozirgi holati va uni takomillashtirish istiqbolini tushuntirish; ~ 6 ~  o`quvchilarni ijodiy faoliyatga jalb qilishning asosiy metodik asoslarini bilish;  texnik ijodkorlik to`garaklari faoliyatining mazmuni, tashkiliy asoslari, texnik ob’yektlarni ilmiy asosda tanlay olish;  to`garaklarni o`quv moddiy-texnik bazasini tashkil qila olish;  sinfdan va maktabdan tashqari o`quv mashg`ulotlarida texnik ijodkorlikni metodik asoslarini bilish;  o`quvchilarning ijodiy faoliyatiga tegishli bo`lgan oilaviy va ommaviy tadbirlarni tashkil qilish va o`tkazishni ilmiy asoslarini bilish kerak. Bozor munosabatlari sharoitida ijodiy faoliyatning ahamiyati Pedagogik ta’lim muassasalarida bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchisi texnik ijodkorligini shakllantirish masalasi ko`p qirrali bo`lib, talabalarni ijodkorlik faoliyatiga tayyorlashning samarali yo`llarini aniqlash va mazmunini muvofiq tanlash bilan birgalikda, o`quv jarayonida texnik ijodkorlikni bo`lajak mutaxassislarning ijtimoiy va kasbiy tayyorgarligi bilan umumlashtirishning aniq usul va vositalarini ishlab chiqishdek muhim pedagogik vazifani o`z ichiga oladi. Shuningdek, ushbu jarayon vatanimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni aks ettirishi va zamonaviy ilmiy talablarga to`laroq javob berishi kerak. Respublikamizning bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o`tishi va dunyo hamjamiyatiga har tomonlama kirib borishi natijasida ilm olishni axborotlashtirishning amaliy yo`naltirilgan yaxlit davlat siyosatiga asos solindi, uning ustuvorliklari bo`lgan dastlabki me’yoriyhuquqiy asoslar yaratildi. Bunga misol sifatida “Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari to`g`risida”, “Axborotlashtirish to`g`risida”, “Elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlarni va ma’lumotlar bazalarini huquqiy muhofaza qilish to`g`risida”, “Aloqa to`g`risida”gi qonunlar va boshqa dasturiy hujjatlarni keltirish mumkin. Ushbu qonunlarga muvofiq yaratilgan imkoniyat va imtiyozlar intellektual mulkdan unumli foydalanishdagi iqtisodiy samarani oshirish, yangi texnika va texnologiyalarni o`zlashtirish, ular vositasida yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishga asoslangan intellektual mulk innovatsiya jarayonlarini rivojlantirish uchun yangi istiqbollarni ochib berdi. O`quvchilar texnik ijodkorligining pedagogik va psixologik xususiyatlari ~ 7 ~ Insoniyat taraqqiyotining barcha davrlarida ijodiy mehnat bashariyatni olg`a harakatlantiruvchi asosiy omil bo`lib kelgan. Shunday ekan, yosh avlodni ijodiy mehnatga o`rgatish, uni o`z zamonasining eng ilg`or bilimlari bilan qurollantirish barcha davrlarda hamma xalqlar uchun eng dolzarb vazifa hisoblangan. Texnik ijodkorlik va dizaynni tashkil qilishda ikki o`zaro bog`liq vazifani e’tiborga olish lozim. Ularning birinchisi, ta’lim oluvchilarga ijodkorlik faoliyatida mustaqil fikrlashni rivojlantirish, bilimlarni egallashdagi intiluvchanligi, ilmiy dunyoqarashni shakllantirish; ikkinchisi, o`zlashtirilgan bilimlarni ta’limda va amaliy faoliyatda mustaqil qo`llay olishga o`rgatish bilan belgilanadi. Texnik ijodkorlik ta’lim oluvchilar egallayotgan bilimlarining mustahkamligi va mukammalligini ta’minlash, ularda faol va mustaqil fikrlovchi shaxs xislatlarini shakllantirish, aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiluvchi faoliyat turi hisoblanadi. Bu holat, ayniqsa bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchilarining fan asoslarini o`zlashtirishida, keyinchalik bu jarayonga bevosita rahbarlikni amalga oshirishda ijodiy ishlar shakllarini ishlab chiqishida muhim ahamiyat kasb etadi. Ijodkorlikka bo`lgan ehtiyoj psixofiziologik jihatdan qaralganda, o`z rivojlanishida bir nechta bosqichlarda amalga oshadi. Bulardan birinchisi havas - ehtiyojning eng sodda shakli bo`lib, inson tomonidan ongli boshqariladi. Ikkinchi, nisbatan yuqoriroq rivojlanish bosqichi bo`lgan xohish ham inson tomonidan ongli boshqarilib, u shaxsning ma’lum buyum yoki hodisaga nisbatan munosabatlari majmuasini ifodalaydi. Uchinchi, eng murakkab bosqich bo`lgan qiziqish xohish va u bilan bog`liq bo`lgan tushunchalar asosida yuzaga keladi. Qiziqish hayotdagi tashqi ta’sirlar, shaxs faoliyati hamda ta’lim-tarbiya jarayoni ta’sirida shakllanib boradi. Bu holatlar psixologik omillar - diqqat, idrok, tushuncha, xotira, fikrlash, sezgi va iroda xislatlariga sezilarli ta’sir ko`rsatib, shaxsning shakllanishida alohida muhim ahamiyat kasb etadi. Bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchilarini tayyorlashda mazkur fanning tutgan o`rni Hozirgi kunda bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchilari rahbarligida o`quvchilarda dastlabki texnologik bilim va ko`nikmalarni shakllantirishdan, ularni unumli mehnatga jalb qilishdan tashqari, o`g`il va qizlarda texnik tafakkurni hamda konstruktorlik ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish kerak. ~ 8 ~ Bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchilarini o`quvchilarning texnik ijodkorlik va dizayn faoliyatini boshqarishga tayyorlash uchun talabalar konstrukstiyalash va modellashtirish ishlarini o`zlashtirishlari lozim. Konstruksiyalash jarayoni detalning shaklini, o`quv ustaxonasida uni tayyorlash imkoniyatini aniqlash bo`yicha mustaqil fikr yuritib ishlashni taqozo qiladi. Konstruksiyalash mashg`ulotlari aqliy faoliyat malakalarini shakllantiradi, kuzatuvchanlikni rivojlantiradi, o`quv materialini ongli va puxta o`zlashtirishda yordam beradi, kasbiy ko`nikma va malakalarining shakllanishini tezlashtiradi. Yuqorida aytilganlardan bo`lajak mehnat ta’limi o`qituvchisi o`zlashtirishi lozim bo`lgan konstruksiyalash tajribasi qanchalik katta ahamiyatga ega ekanligini yaqqol anglash mumkin. Mehnat ta’limi o`qituvchisi buyumlarni konstruksiyalash va modellashtirishni o`quvchilarga o`rgatishga rahbarlik qilishni, albatta, bilishi kerak. Ijodkorlik faoliyatining asosiy tushunchalari Ma’lumki, faoliyat – erishiladigan natijada inson aniq mahsulot yaratadigan jarayondir. Faoliyat reproduktiv va ijodiy bo`lishi mumkin. Reproduktiv faoliyat – batafsil ishlab chiqilgan algoritm bo`yicha bajariladigan jarayon va natijada faoliyat sub’yekti (sub’yektiv yangilik) uchun ham boshqa kishilar uchun ham (ob’yektiv yangilik) yangilik bo`lmagan mahsulot yaratiladi. Ijodkorlik faoliyati bu boshqa masala. Ijodkorlik faoliyatining hech bir turi uchun ularni bajarishning batafsil algoritmi yaratilishi mumkin emas, biroq ijodkorlik faoliyatining ko`pgina turlari uchun umumiy algoritm allaqachon yaratilgan, masalan: insho yozish, kiyimlarni moslashtirish, texnika bo`yicha ijodkorlik masalalarini yechish va boshqalar. Ijodkorlik faoliyati natijasida sub’yektiv yoki ob’yektiv yangilikka ega bo`lgan mahsulot yaratiladi. Har bir insonning hayoti davomida hal qilishi zarur bo`lgan ko`pgina muammolar yuzaga keladi. Insonlar, odatda, o`z muammolarini qanday hal qiladilar? Ba’zilar o`z intuitsiyasiga tayangan holda yechimni topishga harakat qiladilar, boshqalari o`zga insonlar bilan maslahatlashib, ularning tajribasi asosida yoki ilmiyommabop adabiyotlarni tahlil qilib, o`z muammolari yechimini topishga urinadilar, uchinchilari esa bu ishni boshqa shaxslarga yoki tasodifiy holatlarga qoldirib, muammo yechimidan umuman uzoqlashishga harakat qiladilar. Insonlarning faqat unchalik katta bo`lmagan qismigina o`z muammolarini ijodkorlik faoliyati metodlari yordamida yechadilar. ~ 9 ~ Ijodkorlik – bu ob’yektiv (hamma uchun) yoki sub’yektiv (o`zi uchun) yangi tizimlar yaratish jarayoni. Har bir insonga ijodkorlik faoliyati texnologiyalari va metodlarini egallash zarurmi, axir hamma ham ob’yektiv yangiliklar yaratmaydi-ku? Inson kim bo`lib ishlashidan qat’iy nazar: ovqat tayyorlashi, kiyimni modellashtirishi, o`z farzandlarini tarbiyalashi, ko`pgina uy ishlarini bajarishi va xo`jalik muammolarini yechishiga to`g`ri keladi. Shuning uchun javob bir xil ijodkorlik metodlarini har bir inson egallashi zarur. Qanday metodlarni va qaysi faoliyat uchun qo`llash yoki qo`llamaslik bu uning tanlash huquqidir. Ijod, ijodiyot va ijodkorlik tushunchalari Odatdagi tushunchaga ko`ra ijod ozchilik kishilarning, buyuk san’at asarlarini, yangi mashinalarni, dastgohlar va hokazolarni yaratadigan iste’dodli odamlarning qismatidir. Lekin ijod buyuk asarlar yaratishdan iboratgina emas, balki kishining fikr yuritishi, biror tadbirni o`ylab topishi, ozgina bo`lsa-da, qandaydir yangilik yaratishi ham ijoddir. Ijod jarayoniga tasodif sifatida emas, balki muayyan qonuniyatlar asosida amalga oshuvchi jarayon sifatida qarash lozim. O`quvchining ijodkorligi, avval, uning har qanday faoliyat jarayonidagi: o`ziga xos usul bilan masala yechish, insho yozish, tajriba ishlari, mehnat darslari va hokazolardagi mustaqil fikrlashida namoyon bo`lishi lozim. O`quvchining ijodi uning olgan bilimlarini hayotda ko`rgan dalil va hodisalarga bog`lay olishi, ularni to`g`ri baholab, dastlabki ma’lumotlarni tahlil va sintez qila bilishidir. Har qanday ijod borliqni rad etish emas, balki borliqqa to`laroq kirib borishdir. O`qitishdagi individual yondoshish ham ta’lim jarayonining muhim talabidir. O`qitishdagi individual yondoshish faqat mashq ishlarida emas, balki o`quv jarayonining hamma bosqichlarida: yangi materialni o`tish, mustahkamlash va takrorlashlarda ham, uy vazifasini tuzish va darsdan tashqari qo`shimcha mashg`ulotlarda ham amalga oshirilishi zarur. Bu esa, o`quvchilarning ijodkorlik mahoratlari va qobiliyatlari o`sishida yana bir eshikni ochadi. Shaxs sifatlarining shakllanishida oila, atrof-muhit, jamiyat katta rol o`ynaydi. Ota-onaning mehri, atrofdagilarning mehri, ularning olqishlari bolani mustaqil fikrlashga va mustaqil ish boshlashga ishonchini uyg`otadi. Ma’naviy-ijodiy usullar shu tariqa o`quvchilarning ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishda eng asosiy rol o`ynaydi va ushbu usul 3 bosqichda amalga oshiriladi: a) o`quvchilarda bilishga qiziqishni uyg`ota bilish; ~ 10 ~ b) o`quvchilarning egallagan bilim va tajribasiga asoslangan holda masala qo`yish hamda ularga tayanib, masalalarni tahlil qilish; c) o`rganish kerak bo`lgan muammo ustida mustaqil fikr yuritib, xulosa chiqarishga erishish. Yuqoridagi bosqichlarni amalga oshirish jarayonida talabalar, insonning boy xazinasi uning o`zida yashiringanligini tushunadilar. Buning uchun o`qituvchi ulardagi qiziqishni, yashiringan iste’dodni anglay bilishi kerak. Ilm olish, aqlni peshlash, o`z ustida ishlash, hikmatlarni bilish, kamtarlik, ma’rifatli bo`lish kabi fazilatlarga faqat mehnat qilish va bilim olish, o`qib - o`rganish, hayotni kuzatish orqali erishish mumkin. Ijodkorlik qobiliyat mazmuni va texnik ijodkorlik Uzoq yillar ko`pgina olimlar va oddiy insonlar ijodkorlik qobiliyati – bu nasldan-naslga o`tuvchi xudo bergan ne’mat deb hisoblashar edi. Shuning uchun agar bola oddiy oilada tug`ilgan bo`lsa, undan qaysidir faoliyatda yuksak muvaffaqiyatlar kutishga o`rin yo`q. Yetuk kompozitorlar (Baxlar oilasi), rassomlar (rerixlar oilasi), yozuvchilar yaratuvchi – xudoga nisbatan aytiladi (Dyuma oilasi), olimlar(Kyurilar oilasi)ning oilaviy dinatsiyasi hammaga ma’lum. Biroq tarixda yetarli ma’lumot olmagan va o`qimagan oilalardan chiqqan yetuk yaratuvchilar ham ma’lum. Shu bilan birga olimlarda ijodkorlik qobiliyatlari naslga hech ham aloqasi yo`q va insonning hayoti davomida o`zini rivojlantirish yo`li bilan shakllanadi degan fikr yuzaga keldi. Unda haqiqat qayerda? Odatdagiday oraliqda... So`zsiz, ijodkorlik faoliyatining ayrim nishonalari nasldan-naslga o`tadi va bunga oilaviy dinatsiyalar misol bo`ladi. Shu bilan birga, shaxsning butun hayoti davomida o`zini rivojlantirishi ijodkorlik faoliyatida yuksak natijalarga erishishning asosiy sharti hisoblanadi. Yana bir juda muhim savol – ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishning cheki bormi? Ma’lumki, reproduktiv qobiliyatlar ma’lum chegaragacha rivojlanadi. Biz ip bog`lash, nonga yog` surishni qanchalik mashq qilmaylik, ertami, kech biz undan boshqa o`zib keta olmaydigan oxirgi darajadagi tezlikka erishamiz. Ijodkorlik qobiliyatlari olimlarning isbotlashiga ko`ra, chegaraga ega emas, insonda ularni rivojlantirish xohishi bor ekan, ular rivojlanaveradi. Xulosa oddiy: ijodkorlik faoliyati o`zimizga, to`g`rirog`i, nasliy qobiliyatlar va ish qobiliyatlarimizga bog`liq. Aynan ish qobiliyati insonning hayot faoliyati davomida erishilgan faoliyati natijalarini aniqlaydi. Ma’lum bo`lishicha, inson yuksak ish qobiliyati va zarur genetik qobiliyatlarsiz erisha olmaydigan maqsadlar yo`q.


Foydalanilgan adabiyotlar
1.Muslimov, Sh.Sharipov, M.Qodirov. “Texnik ijodkorlik va dizayn”. - T. 2 010. 1.
2.М.А.Максумова, К,.М.Аабдуллаева. Халк хунармандчилиги.- Т.: ТДПУ 2008.
Elektron ta’lim resurslari
1. www. tdpu. uz
2. www. pedagog. uz
3. www. Ziyonet. uz
4. www. edu. uz
5. tdpu-INTRANET. Ped