Mavzu. Timss baholash dasturining maqsadi. Timssining dastur yoʻnalishlari, mazmun sohalari, kognitiv sohalar (bilish, qoʻllash, mulohaza yuritish). Timss topshiriqlari, ularni baholash mezoni
Yüklə 499,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
-mavzu. TIMSS baholash dasturining maqsadi. TIMSSining dastur yoʻnalishlari, mazmun sohalari, kognitiv sohalar (bilish, qoʻllash, mulohaza yuritish). TIMSS topshiriqlari, ularni baholash mezoni. Reja: 1.Matematika yo‘nalishdagi fanlardan ta’lim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro tadqiqoti haqida umumiy ma’lumot 2. TIMSS 2019 Matematika fanlar qamrov doirasi TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study)- o‘quvchilarning matematika va tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan o‘zlashtirish darajasini baholash dasturi hisoblanadi. Dunyoning turli mamlakatlaridagi o‘rta maktab o‘quvchilarining matematik va tabiiy-ilmiy fanlarni o‘qitish darajasi va sifatini, shuningdek milliy ta’lim tizimida ro‘y berayotgan o‘zgarishlarni aniqlash va taqqoslash imkonini beradi. Ta’lim yutuqlarini baholash bo‘yicha Xalqaro Assotsiatsiya tomonidan milliy markazlar ishtirokida yetakchi xalqaro ilmiy tashkilotlar konsortsiumda amalga oshiriladi. Xalqaro muvofiqlashtiruvchi tadqiqot markazi Boston kolleji (International Study Center, Boston College, AQSh) hisoblanadi. Tadqiqot 1995 yildan boshlab, to‘rt yillik sikllarda amalga oshiriladi va o‘rta ta’lim sohasida eng nufuzli xalqaro tadqiqotlardan biri hisoblanadi. Tadqiqot dasturi bilan qamrab olingan mamlakatlar soni asta-sekin o‘sib bormoqda. Ushbu tadqiqotning maqsadi turli xil ta’lim tizimiga ega bo‘lgan mamlakatlarda matematika va tabiiy fanlar siklidan 4- va 8-sinf o‘quvchilarining tayyorgarligini qiyosiy baholash, shuningdek, o‘quvchilar yutuqlarining turli darajalarini belgilaydigan ta‘lim tizimlarining xususiyatlarini aniqlashdan iborat. Tadqiqot to‘rt yilda bir marta o‘tkaziladi. 2019 yilda tadqiqotning yettinchi sikli o‘tkazildi.Avvalgi tadqiqotlar 1995, 1999, 2003, 2007, 2011 va 2015 yillarda o‘tkazilgan. 2019 yil TIMSS tadqiqotida 60 dan ortiq mamlakatlar ishtirok etdi. Tadqiqotning maqsadi turli ta’lim tizimlariga ega bo‘lgan mamlakatlarda o‘rta maktab o‘quvchilarining matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha umumta‘lim tayyorgarliklarini qiyosiy baholash va bu ta’lim tayyorgarlik darajasiga ta’sir qiluvchi omillarni aniqlashdan iborat. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, uning natijalari har to‘rt yilda bir marta 4-sinf o‘quvchilari 8-sinf o‘quvchilariga aylanganda ta’limning matematik va tabiiy fanlar yo‘nalishidagi an’analarni kuzatish imkonini beradi. Bundan tashqari, ishtirokchi mamlakatlarda matematik va tabiiy fanlar ta’limi mazmunining va o‘quv jarayonining o‘ziga xos xususiyatlari, shuningdek, ta’lim muassasalari, o‘qituvchilar, o‘quvchilar va ular oilalarining xususiyatlari bilan bog‘liq omillar o‘rganiladi. Tadqiqotning metodologik asosi bir tomondan rejalashtirilgan va amalga oshiriladigan ta’lim darajasining o‘zaro bog‘liqligini, boshqa tomondan esa erishilgan ta’lim darajasini (ta’lim natijalari) tahlil qilish imkonini beruvchi o‘quvchilarning ta’lim yutuqlarini baholashning kontseptual modeli hisoblanadi. Ushbu model doirasida ta’lim uchta daraja vaziyatidan ko’rib chiqiladi: * Rejalashtiriladigan daraja – ta’lim muassasasiga ijtimoiy buyurtma. Rejalashtirilgan darajada ta’limning rasmiy maqsadlari va jamiyatda to‘plangan pedagogik va uslubiy g‘oyalar to‘plami shakllantiriladi, bu o‘quv dasturlari va o‘quv qo‘llanmalarida o‘z aksini topadi. * Amalga oshiriladigan daraja – ta’lim muassasasining haqiqiy o‘quv jarayoni. Amalga oshirilayotgan darajada ta’lim muassasasi o‘qituvchisi real (haqiqiy) ta’lim jarayonida ta’limning rejalashtirilgan mazmunini shakllantiradi. * Erishilgan daraja – ta’lim muassasasida ta’lim natijalari. O‘quvchilarning ta’lim yutuqlari, bilimlari, ko‘nikmalari va munosabatlari erishilgan darajada baholanadi. Tadqiqot xalqaro muvofiqlashtiruvchi markaz tomonidan ishlab chiqilgan va barcha ishtirokchi mamlakatlar uchun yagona hisoblanadigan yo‘riqnomalarga muvofiq amalga oshiriladi. Tadqiqotning barcha bosqichlari (tadqiqot ishtirokchilarining saralashni shakllantirish, material (topshiriq yoki tadqiqot vosita) larni tarjima qilish va moslashtirishdan, test jarayonini o‘tkazish va sinovdan oldingi hamda undan keyingi ma’lumotlarni anketalashtirishgacha) xalqaro ekspertlarning bevosita nazorati ostida amalga oshiriladi. Har bir mamlakatda milliy tadqiqot koordinatori tayinlanadi, u ishtirokchi mamlakatning ta’lim vazirligi va ta’lim yutuqlarini baholash bo‘yicha xalqaro uyushma o‘rtasida ta’lim sohasida hamkorlik to‘g‘risidagi bitim doirasida aniqlanadi. Shunday qilib, mamlakat qiyosiy tadqiqotlar o‘tkazish uchun tegishli infratuzilma va resurslarning mavjudligini kafolatlaydi. Tadqiqot vositalarini ishlab chiqish uchun asos sifatida "TIMSS Assessment Frameworks and Specifications" ning maxsus ramka hujjati qo‘llaniladi. Bu hujjatda o‘quvchilarning tabiiy-matematik tsikldagi ta’lim yutuqlarini baholashning umumiy yondashuvlari va test topshiriqlarini ishlab chiqish, o‘quvchilarning topshiriqlarni bajarishda namoyish etishi kerak bo‘lgan bilim faoliyati turlari, o‘quvchilar, o‘qituvchilar va ta’lim muassasalarini tavsiflovchi asosiy omillar ro‘yxati, tahlil qilish uchun so‘rovnoma jarayonida to‘planadigan ma’lumotlar, topshiriqlardan namunalar keltirilgan. Turli mamlakatlar o‘quvchilarining ta’limdagi yutuqlarini taqqoslash uchun asos bo‘ladigan maksimal obyektiv test sinovini o‘tkazishda tadqiqotda ishtirok etayotgan mamalakatlar ta’lim tizimlarining o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olish kerak. Shuning uchun ushbu hujjat ishtirokchi mamlakatlar vakillaridan tuzilgan maxsus ekspertlar guruhi tomonidan ishlab chiqiladi va shundan so‘ng tekshirilayotgan mazmunning ishtirok etuvchi mamlakatlarning o‘quv dasturlari mazmuniga muvofiqligi ekspertizadan o‘tkaziladi. Bu shuni anglatadiki, xalqaro taqqoslash natijalariga tayanib, mamlakatlar o‘zlaridagi matematik va tabiiy-ilmiy ta’limning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashlari mumkin. Tadqiqot vositalari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: • o‘quvchilar yutuqlarini sinash; • respondentlarning so‘rovnomalari (o‘quvchilar va o‘qituvchilar, maktab ma’muriyati, milliy Koordinator va o‘quv sifati bo‘yicha xalqaro kuzatuvchi); • uslubiy majmua (tadqiqotlarni tashkil etish va o‘tkazish, o‘quvchilarni tanlashni shakllantirish, testlarni o‘tkazish, javobi erkin tanlanadigan topshiriqlarni tekshirish, ma’lumotlarni kiritish bo‘yicha milliy va maktab koordinatorlari uchun ko‘rsatmalar); Dasturiy ta’minot to‘plami (maktablar, sinflar va o‘quvchilarning xalqaro va milliy ma’lumotlar bazalari, tadqiqot natijalari). Tadqiqotning asosiy komponentlari quyidagi tamoyillar asosida ishlab chiqilgan test bloklari hisoblanadi: * tekshiriladigan o‘quv- o’zlashtirish faoliyatining mazmun va turlarini yetarli darajada qamrab olish; * ularning ishtirokchi mamlakatlarda o‘rganilayotgan materiallarning mazmuniga maksimal darajada mos kelish; * sinalayotgan o‘quv materiallarining matematik va tabiiy-ilmiy ta'limning rivojlanishi nuqtai nazaridan ahamiyati; * topshiriqlarning o‘quvchilarning yosh xususiyatlariga muvofiqligi; * topshiriqlarning ommaviy ilmiy tadqiqotlarga qo‘yiladigan talablarga muvofiqligi; Matematika fanidan ta’lim yutuqlarini baholashda turli xil topshiriqlar (javobni tanlash, qisqa va to‘liq yoritilgan javobni berish, amaliy vazifalar) qo‘llaniladi. Topshiriqlar quyidagi mavzular bo‘yicha ishlab chiqiladi: sonlar, algebra, o‘lchshlar, geometriya, ma’lumotlar bilan ishlash. Quyidagi ko’nikmalar baholanadi: dalillar va protseduralarni bilish, tushunchalarni qo‘llash, ko‘p mehnat talab qiladigan muammolarni hal qilish, tahlil qilish, gipotezani ilgari surish, baholash, isbotlar va boshqalar. Tabiatshunoslik bo‘yicha ta’lim yutuqlarini baholashda ham turli xil vazifalar qo‘llaniladi (javobni tanlash, qisqa va to‘liq yoritilgan javobni berish, amaliy vazifalar). Vazifalar quyidagi mavzular bo‘yicha ishlab chiqiladi: Biologiya. Kimyo, Fizika, Geografiya, Atrof-muhit. Quyidagi ko‘nikmalar baholanadi: dalillarni bilish, konseptual tushunish, analitik qobiliyatlar, umumlashtirish, rejalashtirish, o‘rganish va boshqalar. Tadqiqot jarayonida olib boriladigan qo‘shimcha so‘rovnomalar o‘quvchilar va o‘qituvchilarning ijtimoiy-demografik xususiyatlari, ta’lim muassasalari ma’muriyati, o‘qituvchilar, talabalar va ularning ota-onalari nuqtai nazaridan tabiiy- matematik sikldagi fanlardan o‘quv jarayonini tashkil etish, o‘quvchilar oilalarining ijtimoiy mavqei, maktab turi, ta’lim standartlari va umumiy ta’lim talablari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash imkonini beradi. O‘quvchilarning ta’lim yutuqlarini o‘rganish natijalarining xolisligi bevosita ishtirokchilarni tanlab olish jarayoniga bevosita bog‘liqdir. Tadqiqot ishtirokchilarining sifatli tanlanishi xalqaro muvofiqlashtirish markazining rejasiga muvofiq amalga oshiriladi. O‘rganilayotgan to‘plam xususiyatlarining TIMSS standartining talablariga muvofiqligi mamlakatning tadqiqotda ishtirok etishi uchun zaruriy shart hisoblanadi. Katta hududga ega mamlakat davlatning ma‘muriy bo‘linishiga mos keladigan regionlarga ajratiladi. Regionlarni tanlash uchun har bir mintaqada o‘rganiladigan o‘quvchilar soniga oid ma’lumotlar yig‘iladi. O‘quvchilar sonini ko‘rsatgan holda hududlar va maktablarning yig‘ma ro‘yxati tuziladi. Xalqaro Muvofiqlashtirish Markazi, ehtimoliy-proporsional usul bilan har bir mamlakatdan kamida 150 ishtirokchi maktabni tanlab oladi. Tanlangan maktablarga to‘rt xonali identifikatsiya raqami beriladi. Shu bilan birga, Tanlashning reprezintativligi (kutilmagan holatlar tufayli) buzilganda sinovda ishtirok etuvchi ta’lim muassasalarini almashtiradigan maktablar aniqlandi. Maktablarning har biri uchun uni almashtirish mumkin bo‘lgan ikkita maktab aniqlanadi. Tadqiqot natijalarining har bir ishtirokchi mamlakat kesimida taqqoslashini ta’minlash uchun tanlangan sinflarda rejalashtirilgan o‘quvchilarning kamida 85% ishtirok etishi majburiy hisoblanadi. Talabalarni tanlashdagi har bir harakat maxsus shakllarda qayd etiladi, ular TIMSSning koordinatsion markaziga yuboriladi. Tadqiq qilinayotgan o‘quvchilar soni - mamlakat umumta’lim muassasalarining 4 va 8-sinf o‘quvchilari uning umumiy sonini tashkil qiladi. Mamlakat tomonidan taqdim etilgan 4 va 8-sinf o‘quvchilarining umumiy ro‘yxatidan 400 ta talabalar 10 ta test variantlari uchun tanlab olinadi (boshlang'ich va o‘rta maktablarda 4000 o‘quvchi). Sinovdan chetlashtiriladigan o‘quvchilar chiqarib tashlanadi. Qatnashuvchilarning qolgan qismi - qatnashchilarning sinovda ishtirok etadigan qismini tashkil etadi. Yüklə 499,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|