Mavzu: To`qin optikasi. Yorug`lik difraksiyasi. Ma’ruza rejasi

Fazoviy panjaralardagi difraksiya. Vulf-Breglar tenglamasi.

• Bunday tajribani birinchi marta

1912 yilda nemis fizigi M. Laue amalga oshiradi.

• Fazoviy panjaralarda difraksiyani kuzatish

uchun to`lqin uzunligi =(10-11-10-10) m bo`lgan rentgen nurlaridan foydalaniladi.

1913 yilda rus fizigi Yu.V.Vulf va ingliz fiziklari ota-o`g`il U.G. va U.L. Bregglar kristal panjarada ma’lum to`lqin uzunligiga qarashli maksimumlar hosil bo`ladigan yo`nalishlarni hisoblash usulini taklif etdilar. Bu Vulf-Bregglar usuli deyiladi va unga asosan difraksion maksimumlar hosil bo`ladigan yo`nalishlar quyidagi shartlar bilan aniqlanadi: 2dsin=k yuqoridagi ifoda Vulf-Bregglar formulasi deyiladi.

Rentgen spektroskopiya. Bunda rentgen nurlari vujudga keltirgan spektrlardan foydalanib rentgen nurlarining spektral tarkibi, ya’ni rentgen nurlari to`lqin uzunliklari aniqlanadi, bunda kristall panjara doimiysi aniq bo`lishi kerak. Bunday maqsadlarda difraksion spektrograflar ishlatiladi.

• Rentgen spektroskopiya. Bunda rentgen nurlari vujudga keltirgan spektrlardan foydalanib rentgen nurlarining spektral tarkibi, ya’ni rentgen nurlari to`lqin uzunliklari aniqlanadi, bunda kristall panjara doimiysi aniq bo`lishi kerak. Bunday maqsadlarda difraksion spektrograflar ishlatiladi.

Rentgen strukturaviy analiz. Bu usul yordamida rentgen nurlarining spektral tarkibi aniq bo`lganda ( aniq bo`lsa) kristall panjara doimiysi d aniqlanadi va kristall panjarani tuzilishi haqida aniq ma’lumot olinadi.

Golografiya va uni qo`llanilishi.

• Golografiya grekcha «holo»-to`liq va «graph»-yozaman so`zlaridan tashkil topgan bo`lib, u buyumlarning tashqi ko`rinishini yozib olishning maxsus usulini anglatadi.

• Bu usul 1947 yilda D. Gabor tomonidan kashf qilingan. Golografiyaning mohiyati buyumdan kelayotgan (qaytish yoki sinish tufayli) nurlanishning to`lqin frontini fotoplastinkaga qayd qilish (yozib olish) so`ng buyumning tasvirini vujudgakeltirish maqsadida bu frontni tiklashdan iborat.