Mavzu:”Estetika” fanining obekti va falsafiy mohiyati

Mavzu:”Estetika” fanining obekti va falsafiy mohiyati

Reja

1-Estetika fanining tarixi

2-Estetikaning mohiyati

Estetika tarixi-Estetika yoxud Nafosat falsafasi eng qadimgi fanlardan biri.

• Estetika tarixi-Estetika yoxud Nafosat falsafasi eng qadimgi fanlardan biri.
• Uning tarixi ikki yarim-uch ming yillik vaqtni o'z ichiga oladi.
• Biroq u o'zining hozirgi nomini XYIll asrda olgan. Ungacha bu fanning asosiy muammosi bolmish go'zallik va san'at haqidagi mulohazalar har xil san'at turlariga bag'ishlangan risolalarda, falsafa hamda ilohiyot borasidagi asarlarda o'z aksini topgan
• edi. «Estetika» atamasini birinchi bo'lib buyuk olmon faylasufi
• Aleksandr Baumgarten (1714-1762)
• ilmiy
• muomalaga
• kiritgan. Bunda u boshqa bir ulug' olmon faylasufi G. Laybnits
• (1646-1716) ta'limotidan kelib chiqqan
• holda munosabat
• bildirgan edi.

Laybnits inson ma'naviy olamini uch sohaga: aql - idrok, iroda-ixtiyor, his-tuyg'uga bo'ladi va ularning har birini alohida falsafiy jihatdan o'rganish lozimligini ta'kidlaydi.

• Laybnits inson ma'naviy olamini uch sohaga: aql - idrok, iroda-ixtiyor, his-tuyg'uga bo'ladi va ularning har birini alohida falsafiy jihatdan o'rganish lozimligini ta'kidlaydi.
• Baumgartengacha aql - idrokni organadigan fan - mantiq, iroda – ixtiyorni esa – axloqshunoslik (etika)ning falsafada ko'pdan buyon o'z o'rni bor edi. Biroq his-tuyg'uni o'rganadigan fan falsafiy maqomda o'z nomiga ega emasdi.
• Baumgartenning bu boradagi xizmati shundaki, u «his qilish», «sezish», «his etiladigan» singari ma'nolarni anglatuvchi yunoncha aisthetikos - «oyestetikos» so'zidan «estetika» (olmoncha «estetik» - «eshtetik») iborasini olib, ana shu bo'shliqni to'ldirdi.

Estetika tarixida birinchi ibora tarafdorlari kopchilikni tashkil etadi. Lekin, yuqorida aytib o'tganimizdek, san'at bu fanning yagona tadqiqot ob'ekti emas. Hozirgi paytda texnika estetikasi va uning amaliyotdagi sohasi dizayn, atrof-muhitni go'zallashtirish, tabiatdagi nafosat borasidagi muammolar bilan ham shu fan shug'ullanadi. Demak, uning qamrovini san'atning o'zi bilangina chegaralab qo'yishga haqqimiz yo'q. Zero bugungi kunda inson o'zini o'rab turgan barcha narsa-hodisalarning go'zal bolishini, har qadamda nafosatni his etishni istaydi: biz taqib yurgan soat, biz kiygan kiyim, biz haydayotgan mashina, biz uchadigan samolyot, biz yashayotgan uy, biz mehnat qiladigan ishxona, biz yurgizayotgan dastgoh, biz yozayotgan qalam, biz dam oladigan tomoshaboglar - hammasidan nafis bir ruh ufurib turishi lozim. Go'zallik, ko'rganimizdek, nafosatning bosh, etakchi xususiyatihisoblanadi. Shu bois u estetikaning mezoniy tushunchalaridan biri sifatida tadqiq va talqin etiladi. Zero go'zallikning ishtirokisiz yuqoridagi xususiyatlarning birortasiestetik tabiatiga ega bo'lolmaydi. Masalan, ulug'vorlikni olaylik. U asosan hajmga, hajmga, miqyosga miqdorga asoslanadi: Buxorodagi Arslonxon minorasi yoxud Minorai Kalon ulug'vorligi bilan kishini hayratga soladi. Unga tikilar ekansiz, qalbingizni nafosat zavqi qamrab oladi. Lekin xuddi shunday balandlikdagi kimyoviy korxona mo'risidan zavqlanolmaysiz. YOki yonbag'irdan turib, toqqa tikilsangiz, estetik zavq tuyasiz, ammo xuddi shunday balandlikdagi shahar chetida o'sib chiqqan axlat «tog'i»ga qarab zavqlanmaysiz. CHunki Arslonxon minorasi me'morlik san'ati asari sifatida go'zallik qonuniyatlari asosida bunyod etilgan; tog' esa tabiat yaratgan ulug'vor go'zallikdir.

Estetikaning subʼektivligi

Individual tajribalar, his-tuyg'ular va shaxsiy preferensiyalar estetik hukmlarga ta'sir ko’rsatadi .

Estetika yuqori mavhumlik bo'lib, odamdan odamga farq qiladi

Go'zallikning universal ta'rifi yo'q, u shaxsiy talqindir

Estetikaning ob'ektiv elementlari

• Estetik hukmlar sub'ektiv bo'lsada, ayrim ob'ektiv elementlar mavjud
• Uyg'unlik, tarozi, proportsiya va simmetriya ob'ektiv estetik sifatlar sanaladi
• Bu elementlar ko'pincha tabiatda uchraydi va ko'zga ko'ringani murojaat tuyg'usini yaratadi

Estetikaning san'at va dizayndagi o'rni

Estetik tanlovlar tinglovchilarning hissiy javobiga ta'sir ko'rsatishi

Estetika san'at va dizaynda juda muhim rol o'ynaydi

Rassomlar va dizaynerlar estetikadan foydalanib, ko'zga ko'ringar ma'qul va ta'sirli asarlar yaratadilar

Estetika va falsafa

Estetika falsafa bilan chuqur aloqaga ega

Faylasuflar go'zallik tabiati, uning maqsadi va boshqa tushunchalar bilan bog'liqligini tadqiq

Estetik ta'limotlar san'at va go'zallikni tushunishimiz va qadrlashimizni shakllantirdi

Vaqtingiz va e'tiboringiz 🙂 uchun rahmat