Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil



Yüklə 2,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/105
tarix15.10.2023
ölçüsü2,65 Mb.
#155981
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   105
Makroiqtisodiy tahlil

 



1-BOB. 
“MAKROIQTISODIY TAHLIL” FANINING 
MAQSADI VA VAZIFALARI 
 
1.1. “Makroiqtisodiy tahlil” fanining predmeti va ob’ekti
Hozirda 
jahon 
hamjamiyatida 
yuz 
berayotgan 
jarayonlar 
(globallashuv, o‘tish iqtisodiyotiga ega bo‘lgan mamlakatlarda bozor 
munosabatlarining rivojlanishi) milliy iqtisodiyotni tartibga solish 
sohasida muvofiqlashtirilgan qarorlarni qabul qilishning asosi sifatida 
makroiqtisodiy tahlil usullaridan faol foydalanishni nazarda tutadi. Shu 
munosabat bilan o‘quv dasturiga «Makroiqtisodiy tahlil» kursi kiritilgan.
Mazkur kurs tayanch iqtisodiy fanlarni o‘rganish jarayonida olingan 
bilimlar qanday qilib makroiqtisodiy tahlilning amaliy maqsadlarini 
amalga oshirish va u yoki bu mamlakatdagi iqtisodiy vaziyatni prognoz 
qilish uchun qo‘llanishi mumkinligini ifodalaydi.
Makroiqtisodiy tahlilning predmeti sifatida milliy iqtisodiy 
jarayonlarning o‘ziga xos xususiyatlari, iqtisodiyot tarmoqlari o‘rtasidagi 
universal bog‘liqliklarning o‘ziga xos shakllari, iqtisodiy siyosatning turli 
vositalaridan foydalanishda amal qiladigan sabab-oqibat mexanizmlari, 
shuningdek, ichki iqtisodiyot hamda tashqi dunyoning o‘zaro bog‘liqligi 
va o‘zaro ta’siri ishtirok etadi.
Ta’kidlash lozimki, huddi makroiqtisodiyot kabi, makrotahlil ham 
pozitiv va normativ tarkibiy qismlarni o‘zida mujassam etgan. Pozitiv 
tarkibiy qism «Nima sodir bo‘layapti?» degan savolga javob beradi va 
prognoz qilish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi (bunda muayyan faktlar, 
nisbatlar va raqamlardan foydalaniladi). Normativ tarkibiy qism «Qanaqa 
bo‘lishi kerak?» degan savolga javob beradi va iqtisodiy siyosat 
vositalarini ishlab chiqish orqali vaziyatni to‘g‘rilashga yordam beradi.
Ushbu ikkita tarkibiy qismning uyg‘unlashuvi siyosiy tizimdan qat’i 
nazar har qanday mamlakatning iqtisodiy ahvolini makroiqtisodiy tahlil 
qilishda namoyon bo‘ladi. Mamlakatlarning iqtisodiy siyosatidagi farqlar 
birinchi galda pozitiv va normativ tarkibiy qismlarning ulushi bilan 
belgilanadi. Davlat tomonidan tartibga solish tarafdorlarida normativ 
yondashuv yaqqol ifodalangan, liberallarda esa bilim orttirishga (pozitiv) 
yo‘naltirilganlik ustunlik qiladi, ular ko‘proq bozorning kuchiga ishonib, 
bozor erkinligini nazarda tutadi, davlat tomonidan ta’sir etishning 
bilvosita, tuzatish kirituvchi vositalaridan foydalanishni afzal ko‘radi: 
• iqtisodiy vaziyatni monitoring qilish



• iqtisodiyotda amal qiluvchi sababli-oqibatli mexanizmlarni tahlil 
qilish; 
• moliyaviy oqimlarni tadqiq etish asosida iqtisodiyot sektorlari 
o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklarni o‘rganish; 
• iqtisodiy siyosatni tadqiq etish va yangi iqtisodiy strategiya 
variantlarini ishlab chiqish (makroiqtisodiy tuzatishlar kiritish dasturlarini 
ishlab chiqish). 
 
Fanni o‘qitishdan maqsad – talabalarga bozor iqtisodiyoti sharoitida 
mamlakat iqtisodiyotining tahlili uchun talab qilinadigan nazariy va 
amaliy masalalar to‘g‘risida bilimlar berish hisoblanadi. Ushbu fanning 
maqsadi esa mamlakat iqtisodiyotida daromad va boyliklar taqsimotiga, 
ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar faoliyatiga ta’sir etuvchi budjet, 
soliq, pul-kredit siyosatlari, to‘lov balansi va tashqi qarzni tahlil 
qilayotganda asosiy konsepsiyalar, soliq sohasi, davlat xarajatlari va 
kapital qarz siyosati bilan tanishtirishdan iborat.
Faning mazmuni–
 
makroiqtisodiy tahlilning paydo bo‘lishi, 
rivojlanishi bosqichlari va xususiyatlari, uslubiyoti va usullari, 
makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlar 
axborot ob’ekti, makroiqtisodiy 
jarayonlarning iqtisodiy tahlili, budjet, soliq, pul, kredit siyosati, to‘lov 
balansi, bandlik, ishsizlik va inflatsiya darajasidagi o‘zgarishlar va ular 
rivojlanish qoidalarining takomillashuvining nazariy va amaliy asoslarini 
o‘rgatadi.
Makroiqtisodiy 
tahlilning 
asosiy 
bo‘limlari 
quyidagilar: 
makroiqtisodiy tahlilning uslubiy asoslari, makroiqtisodiy jarayonlarning 
iqtisodiy tahlilini o‘rganish, uni yanada rivojlantirish, takomillashtirish, 
mavjud imkoniyatlardan to‘liq foydalanish, erishilgan muvaffaqiyatlarni 
keng yoyish va yo‘l qo‘yilgan kamchiliklarning sabablarini o‘rganish 
hamda ularni imkoni boricha tugatishga yordam berishdan iborat. 
Shunday qilib, makroiqtisodiy tahlilning vazifalariga quyidagilar kiradi: 

makroiqtisodiy tahlilning uslubiyoti va usullarini har tomonlama 
o‘rganish; 

real sektorni batafsil o‘rganish asosida sektorning faoliyatiga baho 
berish; 

to‘lov balansiga ta’sir qilgan omillar va ularning sabablarini 
o‘rganish; 

budjet-soliq sektorini makroiqtisodiy tahlil qilish va undagi 
o‘zgarishlarni amaliyotga tadbiq etishni o‘rganish; 




pul-kredit sektorini iqtisodiy tahlil qilish va ilg‘or tajribalarga 
tayangan holda rivojlantirish va mustahkamlashga yordam beradigan 
tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish

bandlik, ishsizlik va inflatsiya darajasini iqtisodiy tahlil qilish, 
ularga ta’sir qilgan omillar va sabablarni o‘rganish.
“Makroiqtisodiy tahlil”
 
fanining 
vazifasi 
milliy 
iqtisodiyot 
ko‘rsatkichlarini baholash va monitoring o‘tkazishda foydalanadigan 
usullar majmuini o‘rganishdir. Shu maqsadda unda mamlakatimizda ishlab 
chiqariladigan tovar va xizmatlarning jami hajmini hisoblash, inflatsiya 
sur’atlarini, ishsizlik darajasini, to‘lov balansi saldosini va valuta 
almashtiruv kursi ko‘rsatkichlarini tahlil qilish usul va uslublari bayon 
etilgan.

Yüklə 2,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   105




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin