50
tekshirilayotgan badiiy asarning imkon qadar ko‘proq qirralari qamrab olinishi va
unga xos xususiyatlarni iloji boricha to‘laroq ochishga diqqat qilinadi.
Badiiy tahlilning har qanday turi uchun daxldor bo‘lgan bir oltin qoida
borki, unga amal qilmaslik tahlilni boshi berk ko‘chaga kiritadi. Bu oltin qoida
shundan iboratki, o‘rganilayotgan asarning janri, badiiy saviyasi, hajmi
qandayligidan qat’i nazar uning mazmunini so‘zlab berish mumkin emas. Har
qanday badiiy tahlil uch qudratli asos ustiga quriladi: yozuvchi, o‘quvchi, matn.
San’at asari bilan o‘quvchi o‘rtasidagi to‘siq bartaraf qilinganda, uning estetik
jozibasi anglab yetilgandagina, u ma’naviy faktorga aylanadi, shaxsning mulki
bo‘lib, uning axloqiy qiyofasi shakllanishiga xizmat qiladi. Bu yo‘lda o‘quvchiga
matnni to‘liq anglamaslik holati jiddiy to‘siq bo‘lib turadi. Uni bartaraf qilish
uchun filolog mutaxassisning ilmiy tahlili zarur bo‘ladi. Shuning uchun ham
filolog ilmiy tahlil jarayonida mushtariylari yuragida badiiy matnga daxldorlik
hissini tug‘dirishga erishishi lozim. Filologik tahlilda tahlilchi yozayotgan ishining
hajmi qandayligi haqida qayg‘urmay, ko‘nglidagi tuyg‘ularni, miyasidagi fikrlarni
moddiylashtirishga intilgani ma’qul. Buning uchun u maxsus reja tuzib olishi,
rejada tekshirilayotgan badiiy asarning qaysi jihatlariga qanday yondashmoqchi
ekanligini belgilab qo‘ygani ma’qul. Shunda u tuyg‘u va fikri qolib ketmaydi,
balki qarashlar va hissiyotlarni bosh maqsadiga xizmat qildira oladi.
Dostları ilə paylaş: