Мцяллиф адлы кимйяви реаксийалар

Bilirsinizmi?
Kibrit 1805-ci ildə kəşf edilmiş və ilk kibrit sulfat turşusu ilə yandırılırdı. Yalnız 20 il sonra 1826-cı ildə sürtünmədən yanan kibritlər meydana çıxmışdı. 1885-ci ildə isə İsveçdə fabriklər fosforlu kibritlər buraxmağa başlamışdır.
Kainatda ən çox yayılmış element hidrogendir. Günəşin və ulduzların 50 %-i hidrogendən təşkil olunub. İnsan orqanizmində 7 kq-a yaxın hidrogen var. Hidrogen oksigenlə yandıqda 2500º temperatur alınır.
Hippokrat demişdir: su - bütün başlanğıcların başlanğıcıdır. Su həyatdır.
Yer kürəsindəki bütün su damcı halına salınsa o damcının diametri 1500 km olar, əgər bütün yer kürəsinə bərabər təbəqə şəklində yayılmış olsa, dünya okeanının dərinliyi 1 km olar.
Dəniz suyunda 50-yə yaxın müxtəlif duz var. O cümlədən qızıl, gümüş, radium, sezium kimi metalların duzları da çoxdur. Volqa çayı hər il Xəzər dənizinə 69 milyon ton duz gətirir. Duzun bu qədər çox olmasına baxmayaraq, qədim zamanlarda 1 ovuc duz üçün 2 qul və müəyyən qədər qızıl verirdilər.
1 nəfər 1 ildə 7 kq-a yaxın duz sərf edir.


Komanda-III Təcrübə 1. Misin “gümüşə”çevrilməsi.
Hazırlanmalı: 1) Pambıq, 2) su, 3) civə-2 nitrat, 4) xlorid turşusu, 5)mis pul, 6) gümüş nitrat məhlulu (civə-2 nitrat olmasa, qatı nitrat turşusunda civəni həll edərək durulaşdırmaq lazımdır).
Təcrübəni göstərən şagird deyir: indi misi gümüşə çevirək və Molla İbrahim Xəlil kimyagər kimilərininin fırıldaqlarını yaxşıca ifşa edək. Mən bu mis pulu həmən maye (xlorid turşusuna) içinə salıb çıxarır və ikinci mayeyə (civə-2 nitrat məhluluna) batırıram. Gördüyünüz kimi biz bu qədər asanlıqla misi gümüşə çevirə bilərik. Reaksiya aşağıdakı tənlik üzrə gedir:
Bu təcrübəni gümüş- nitrat məhlulu ilə də aparmaq olar.
Hg(NO₃)₂+Cu= Cu(NO₃)₂+ Hg


Təcrübə-2.”Suyun qana” çevrilməsi
Hazırlanmalı: 1) Kiçik mum parçasının bir tərəfində gizlədilmiş ammoniumrodanid kristalı, 2) stəkanda bir neçə damcı FeCl₃ məhlulu, 3)şüşə çubuq. Təcrübə göstərən şagird deyir: “Suyun qana çevrilməsi haqqında bir çox əfsanə vardır. Hətta kənd təsərrüfatına ziyan verən və qanlı bit adlandırılan adi bir zərərvericinin artmasını, ruhanilər göydən yerə qanlı yağış yağması kimi qələmə verib, avam camaatı qorxudur və ruhanilərə çoxlu hədiyyə və qurban gətirməklə günahlarının bağışlanmasına çağırırdılar. Biz burada sadəcə bir təcrübə ilə suyun necə qana çevrilməsini göstərəcəyik. Mən kimya laboratoriyamızda hər gün işlədilən adi bir şüşə çubuq götürürəm, onun ucuna kiçik bir mum parçası yapışdırıram ( ammonium-rodanid kristalı gizlədilmiş hissəni qoparıb şüşənin ucuna yapışdırır, qalan mumu isə tamaşıçılara verir.). Mən indi mumlu şüşə ilə stəkandakı suyu qarışdırıram. Suyun qana çevrilməsi üçün 10-a qədər saysanız kifayət edər. ( On dedikdə çubuğun ucunu stəkanın dibinə basır) Stəkandakı maye dərhal qırmızı olur. Ammonium rodanid dəmir-3 xloridlə reaksiyaya girərək dəmir -3 rodanid verir ki, o da qırmızı qan rəngli maddədir.
Şagird reaksiyanın tənliyini lövhəyə yazır:
FeCl₃+NH₄SCN= 3 NH₄Cl+Fe(SCN)₃