Мцяллифдян

Vakuum  doldurma  metodunda  2  variantdan  istifadə  olunur. 

Birinci  halda  vakuum  yalnız  butulkada  yaradıldığından  məhlulun 

axımı  paylayıcı  çəndəki  (atmosfer)  və  butulkadakı  (vakuum) 

təzyiqlər fərqinin təsiri altında baĢ verir. 

Ġkinci  variantda  məhlulun  axımı  həm  butulkada,  həm  də 

paylayıcı  çəndə  vakuum  yaradıldığından  qravitasiya  (cazibə) 

qüvvəsinin təsiri altında (öz axımı ilə) baĢ verir. 

Vakuum  doldurma  üsulunun  üstünlükləri  çox  olub,  xaricdə 

geniĢ  tətbiq  sahəsi  tapmıĢdır.  Bu  üsulla  dolduran  maĢınlarda 

butulkanın  məhlula  doldurulma  sürəti  yüksək  olub,  məhlulun 

sərfini  nizamlamaq,  butulkada  vakuumun  səviyyəsini  ölçmək 

mümkündür.  Vakuum  doldurma  maĢınlarına  misal  olaraq  VRK-2 

avtomatını göstərmək olar. 

Butulka dolduran maĢınlar iki böyük qrupa bölünür: 

1)

 

həcmə görə dolduran maĢınlar; 

2)

 

səviyyəyə görə dolduran maĢınlar. 

Həcmə  görə  doldurma  aparıldıqda  məhlul  butulkaya  ciddi 

müəyyən  olunmuĢ  həcmdə  doldurulur.  Bu  məqsədlə  həcmi 

müəyyənləĢdirən qurğudan (mernikdən) istifadə olunur. 

Həcmə  görə  doldurmadan  bərk,  yarımbərk,  plastmas  qabların, 

plastik  paket  və  metal  qutuların  doldurulmasında  istifadə  oluna 

bilər.  Həcmə  görə  doldurmada  nominal  göstəricilərdən  (20

0

C 

temperaturda) aĢağıdakı kənara çıxmalara (fərqə) icazə verilir: 

 

Butulkanın  

həcmi, litr 

Fərq, ml 

butulkanın  

həcmi, litr 

fərq, ml 

0,75; 0,75 

±6 

0,375 

±3 

1,0; 0,8 

±5 

0,2 

±2 

0,5 

±4 

0,1 

±1,5 

 

---

 

~ 257 ~ 

 

Səviyyəyə  görə  dolduran  maĢınlar  butulkanı  həmiĢə  bu  və  ya 

digər  səviyyəyə  qədər  doldurur.  Burada  doldurulan  məhlulun 

həcmi deyil, butulkadakı səviyyəsi ön plana keçir. 

Səviyyəyə  görə  doldurulmuĢ  butulkada  Ģərabın  səthindən 

butulkanın ucuna qədər olan məsafə (20

0

C-də)  aĢağıdakı  kimi  ola 

bilər: 

 

Butulkanın həcmi, litr 

Məsafə, mm 

1,0; 0,8 

40-55 

0,76; 0,75; 0,7 

40-50 

0,5; 0,375 

30-35 

0,2 

15-20 

0,1 

10-15 

 

Xaricdə  oynaq  Ģərabları  doldurmaq  üçün  avadanlıqları  Seitz 

firması  (AFR),  Chelle  (Fransa),  Cobert  (Ġtaliya)  və  b.  buraxır. 

Bütün  xarici  dolduran  maĢınlar  doldurucu-ağızbağlayıcı  aqreqat-

ların tərkibində (monoblok) iĢləyir. 

Seitz  firması  Venta  tipli  oynaq  Ģərabları  dolduran  maĢınların 

bütöv seriyasını istehsal edir. Butulkanın oynaq Ģərabla doldurulma 

prosesi  aĢağıdakı  əməliyyatları  əhatə  edir:  butulkaya  karbon  qazı 

vurulması,  Ģərabla  doldurma,  butulkadakı  mayenin  üzərindəki 

boĢluğa karbon qazı vurulması və təzyiqin götürülməsi. Butulkada 

paylayıcı  rezervuarın  üst  hissəsindəki  karbon  qazının  təzyiqinə 

bərabər  əks  təzyiq  yaradılır.  Sonra  Ģərab  klapanı  açılır  və  butulka 

izobarik  Ģəraitdə  məhlulla  doldurulur.  Venta  maĢını  müxtəlif 

modifikasiyalarla  20-dən,  80-nə  qədər  doldurucu  qurğularla 

buraxılır.  MaĢının  məhsuldarlığı  saatda  2000-dən  12000  butulka 

arasında dəyiĢir. 

Seitz firması oynaq Ģərabların hava ilə təmasını aradan qaldıran 

doldurucu  qurğular,  həmçinin  doldurmadan  əvvəl  butulkadan 

havanı  çıxarmaq  və  onu  karbon  qazı  ilə  doldurmaq  üçün  xüsusi 

maĢınlar istehsal edir. 

Cobert  firması  oynaq  Ģərablar  üçün  məhsuldarlığı  saatda  600-

dən 6600 butulkayadək   olan doldurucu maĢınlar istehsal edir. Bu 

---

 

~ 258 ~ 

 

zaman doldurucu qurğuların sayı uyğun olaraq 16-dan 40-a qədər 

ola bilir.    

Qıcqırmaya  davamsız  Ģərablar  (təbii  Ģərablar)  və  həmçinin 

Ģirələri  doldurmaq  üçün  soyuq  steril  doldurmadan;  isti 

doldurmadan  və  butulkaya  doldurduqdan  sonra  pasterizə  etmədən 

istifadə  olunur.  Soyuq  steril  doldurma  zamanı  Ģərab,  Ģərabla 

əlaqədar olan avadanlıqlar və hətta binanın havası steril vəziyyətə 

gətirilir.  Butulka  1,5-2%-li  kükürd  qazı  məhlulu  ilə  iĢləndikdən 

sonra steril su ilə yaxalanır.