Мцяллифдян

Misallar: 

1)  Üç  material  verilir:  bunlar,  spirtliyi  14,2  həcm  %  olan  turĢ 

Ģərab  materialı;  62q/  100ml  Ģəkərlikdə  bəhməz;  tündlüyü  96,5 

həcm % olan rektifikasiya olunmuĢ etil spirtidir. Bu materiallardan 

kupaj  yolu  ilə  tündlüyü  17  həcm  %  və  Ģəkərliyi  8q/  100ml  olan 

2000 dal. Ģərab almaq tələb olunur.  

Kupaja  daxil  olan  materialların  miqdarına  uyğun  olaraq, 

həcmləri iĢarə edirik: spirt - Y

1

 bəhməz - Y

2

, Ģərab materialı - Y

3

. 

Göstərilən üç məhsulla üç bərabərlik qururuq: 

 

Y

1

+Y

2

+Y

3

=2000                                                               (1) 

 14,2 Y

3

+ 96,5Y

1

=17·2000                                                (2) 

 62 Y

2

=8·2000                                                                    (3) 

 

Həmin  bərabərlikləri  həll  edərək  kupaja  daxil  olan  hər  bir 

---

 

~ 245 ~ 

 

materialın miqdarını tapırıq: 

Bəhməz             - Y

2

=8·2000/62=258 dal; 

ġərab materialı  - Y

3

2000-Y

1

-Y

2= 

2000-Y

1

-258=1742-Y

1

; 

2-ci bərabərlikdə yerinə yazsaq -14,2·(1742-Y

1

)+96,5Y

1

=3400; 

SadələĢdirsək: 82,3 Y

1

= 9250; 

Spirt  Y

1

=9250/82,3=112,4  dal.  Nəhayət  yerinə  yazsaq  Ģərab 

materialı  

Y

3

= 1742-112,4= 1629,6 dal.  

Aparılan hesabatı yoxlayaq: 

Tündlük= (1629,6·14,2+112,4· 96,5)/2000=17,0 h.% 

ġəkər =258·62/2000=8,0q/100 ml 

 

2)  Kupaj  yolu  ilə  tündlüyü  16  həcmi  %,  Ģəkəri  18  faiz  olan 

10000  dal.  Ģərab  hazırlamaq  tələb  olunur.Kupaja  daxil  olan  əsas 

Ģərab materialları verilir (cədvəl 11.1).  

                                                                                                                

Cədvəl 11.1 

                     Kupaja daxil olan əsas Ģərab materialları  

Ģ/m 

Həcmi, 

dal 

Tündlü

yü, h.% 

ġəkər, 

dal, % 

Ümumi miqdarı 

Spirt, 

dekalitr 

dərəcə 

ġəkəri,  

%-lə 

1. 

3000 

15,0 

18,0 

45000 

54000 

2. 

3000 

17,0 

15,0 

51000 

45000 

3. 

2500 

16,0 

14,8 

40000 

37000 

Cə

mi: 

8500 

- 

- 

136000 

136000 

  

Kupajı lazımi kondinsiyaya çatdırmaq üçün aĢağıdakı 

materiallar vardır: 

Vakuum Ģirəsi, Ģəkərliyi                                                     -80% 

Rektifikasiya olunmuĢ spirt, tündlüyü                               -96h.% 

TurĢ Ģərab, tündlüyü                                                          -10h.% 

Kondisiyanı təmin etmək üçün kupaja vurulacaq spirt və Ģəkərin 

---

 

~ 246 ~ 

 

ümumi miqdarını tapaq. 

 

10000x16,0= 160000 dərəcə spirt 

10000x18,0= 180000% Ģəkər 

 

Əsas qrup Ģərab materialları ilə kupaja daxil olmuĢdur: 

Spirt- 136000 dərəcə 

ġəkər- 136000% 

Kupajda çatmayan Ģəkərin miqdarını təyin edirik.  

 

180000-136000= 44000% 

 

Bu  miqdar  Ģəkər  vakuum  Ģirəsi  Ģəklində  verilə  bilər.Onun 

həcmini  tapmaq  üçün  kupajda  çatmayan  Ģəkəri  vakuum  Ģirəsinin 

Ģəkərinə bölürük. 

V

Ģ

= 

550

80

4400



dal 

Lazım olan tündlüyü almaq üçün, kupaja  əlavə olaraq 160000-

136000=24000  dərəcə  spirt  verilməlidir.  Bu  miqdar  spirt, 

rektifikasiya olunmuĢ spirt və turĢ Ģərab Ģəklində verilə bilər. Onun 

həcmini tapırıq. 

10000-8500-550=950 dal. 

Rektifikasiya olunmuĢ etil spirti və turĢ Ģərabın həcmi aĢağıdakı 

qaydada tapılır. 

Y

sp

+ Y

Ģ

= 950 

Burada; Y

sp

-spirtin, Y

Ģ

- Ģərabın  həcmidir 

 

Y

sp

·96+Y

Ģ

·10=24000 

Birincidən Y

sp

 tapırıq:  

Y

sp

=950-Y

Ģ

; 

Ikincidə yerinə qoysaq,  

(950-Y

Ģ

) ·96+Y

Ģ

·10=24000 

91200-96 Y

Ģ

+10 Y

Ģ

=24000 

86 Y

Ģ

=67200 

---

 

~ 247 ~ 

 

Y

Ģ

=881 dal 

 

Deməli,  turĢ  Ģərab  781  dal,  spirt  950-781=169  dal.  miqdarında 

əlavə olunmalıdır. 

Hesabatın düzgünlüyünü yoxlayaq (11.2 saylı cədvəl üzrə):  

Cədvəl 11.2 

Kupajı yoxlama cədvəli 

Ģ/m 

Həcmi, 

dal 

Tündlüyü, 

h.% 

ġəkər, 

dal, % 

Ümumi miqdarı 

Spirt, 

dekalitr 

dərəcə 

ġəkəri, 

%-lə 

1. 

3000 

15,0 

18,0 

45000 

54000 

2. 

3000 

17,0 

15,0 

51000 

45000 

3. 

2500 

16,0 

80.0 

40000 

37000 

4. 

550 

- 

14,8 

- 

44000 

5. 

781 

10.0 

- 

7800 

- 

6. 

169 

96.0 

- 

16224 

- 

Cəmi: 

10000 

- 

- 

160024 

180000 

 

Yoxlama hesabatın düzgün aparıldığını təsdiq etdi.  

Göstərilən misallarda spirt itkisi, Ģərab və Ģərab materiallarının 

həcmi  sıxılması  nəzərə  alınmamıĢdır.  Tərkibin  üç  göstəricisinə 

görə  kupajın  hesablanması  çox  nadir  hallarda  aparıldığından  və 

çoxhəcmli hesablama iĢi tələb etdiyindən, ona xüsusi yer ayırmağı 

lazım bilmədik. 

 

 

---

 

~ 248 ~