Mədəniyyət və turizm Mündəricat

Muğamın səs yazıları 
 

---

21 
 
Muğamların qrammofon vallarında ilk səs yazıları 1900-cü illərdən başlayaraq meydana gəlmişdir. 1906-
cı  ildə  "Qrammofon"  şirkətinin  dəvəti  ilə  Riqa  şəhərində  Şərq  musiqi  tarixində  ilk  dəfə  olaraq,  Cabbar 
Qaryağdıoğlunun  səsi  qrammofon  valına  yazılmışdır.  Ondan  sonra  Ələsgər  Abdullayev,  Seyid  Mirbabayev, 
İslam Abdullayev, Məşədi Məmməd Fərzəliyev, Keçəçioğlu Məhəmməd, Məcid Behbudov, Seyid Şuşinski və 
bir çox başqa xanəndələr 1906-1915-ci illər ərzində "Qramofon", "Sport-Rekord", "Pate" şirkətləri tərəfindən 
Riqa,  Varşava,  Peterburq,  Kiyev,  Moskva,  Tiflis  şəhərlərinə  dəvət  olunaraq,  səsləri  qrammofon  vallarına 
yazılmışdır.  Bu  xanəndələri  əksər  hallarda  tarzən  Qurban  Primov  və  kamançaçı  Saşa  Oqanezaşvili  müşayiət 
etmişlər.  Sonrakı  illərdə  "Noqin  zavodu",  "1905",  "Melodiya"  səsyazma  şirkətləri  tərəfindən  xanəndələrin 
qrammofon  valları  kütləvi  tirajla  buraxılmışdır.  Muğamların  səsyazılarının  daha  bir  mərhələsi  ADK-nın 
nəzdində  Bülbülün  rəhbərlik  etdiyi  Elmi-Tədqiqat  Musiqi  Kabineti  tərəfindən  həyata  keçirilmişdir.  Burada 
Cabbar  Qaryağdıoğlu  və  başqa  xanəndələrin  ifasından  xalq  mahnıları  və  təsniflər,  muğamlar  fonovalikə 
yazılmış və onlardan bir hissəsi nota köçürülmüşdür (Bülbülün ev-muzeyində saxlanılır). Müasir dövrdə muğam 
ifaçılarının səs yazıları kütləvi tirajla Azərbaycan və xarici ölkələrdə CD-DVD formatında buraxılır. 
Qədim qrammofon valları milli musiqi xəzinəsinin ən dəyərli sərvəti kimi Azərbaycan Dövlət Səsyazıları 
Arxivində,  Ü.Hacıbəyovun  ev-muzeyində  və  Azərbaycan  Dövlət  Musiqi  Mədəniyyəti  Muzeyinin  fondlarında 
saxlanılır.  Qədim  qrammofon  vallarının  bir  hissəsi  "Musiqi  Dünyası"  jurnalının  yaradıcı  qrupu  tərəfindən 
rəqəmsal bərpa olunmuşdur Qrammofon vallarının kataloqu "Azərbaycan diskoqrafiyası (1900-1940)" adlı veb 
sayta  yerləşdirilmişdir  və  həmin  kataloqnun"  (1900-1940)  bərpası  layihəsi  həyata  keçirilərək  (2003-2005), 
görkəmli xanəndələrin səsyazılarından ibarət 450 CD disk formatında muzeylərə və Dövlət Səsyazıları Arxivinə 
təqdim olunmuşdur.