Mədəniyyət və turizm Mündəricat

 
Saz 
 
Saz təzənə (mizrab) ilə çalınan simli çalğı alətidir. O, ulu ozan sənətinin davamçısı olan aşıq və saz-söz 
sənətinin  ayrılmaz  tərkib  hissəsidir.  Saz  eyni  zamanda  türk  dünyasının,  türk 
mənəviyyatının rəmzlərindən biridir.  
Sinkretik, yəni özündə çalğı, oxuma, şeir demə, söz və dastan ifaçılığı, aktyor və 
rəqs  (plastika)  sənətlərini  birləşdirən  saz-söz  sənəti,  muğam  sənəti  ilə  yanaşı, 
Azərbaycan milli mədəniyyətinin ən əski qatları ilə bağlıdır. Qədim türkdilli xalqlarda 
şaman,  qam,  oyun,  baxşı,  yanşaq,  varsaq  və  nəhayət,  ozan  kimi  tanınan  sənətkarlar 
bugünkü aşığın əcdadları sayılırlar.  a
cd]
a !
i ]
nan
m
uğ

---

35 
 
 
Azərbaycan sazı türkdilli xalqlar arasında yayılmış saz və ona oxşar alətlərdən çalğı texnikası, səsyayımı 
(akustika) baxımından danılmaz üstünlükləri ilə seçilir.  
Sazın çanağı tut ağacının seçmə növlərindən, qolu isə qoz ağacından hazırlanır. Çanağın gövdəsi bir-birinə 
bərkidilmiş tək sayda (adətən 9) taxta “qabırğa”lardan yığılır. Bu “qa bırğa”lar qol ilə çanağıbirləşdirən “küp” 
adlı kiçik hissənin üzərində yığılır və sonra qol əlavə edilir. Çanağın üstü nazik taxta üzlüklə örtülür və qoluna 
16-17 pərdə bağlanılır. Azərbaycanda ölçüləri ilə fərqlənən tavar saz və yaxud ana sazın 9, bəzən 8 simi, ondan 
bir qədər yığcam orta, yaxud qoltuq sazın 6, bəzən 7 simi, kiçik cürə sazın isə 4-6 simi vardır. Bir vaxtlar simlər 
yüksək keyfiyyətli poladdan hazırlanıb, gümüş suyuna salınarmış. Onlar heç zaman paslanmaz və çox az halda 
qırılarmış.  
Xalq çalğı alətləri orkestrində saz solo alət kimi istifadə olunur. Adətən, bunlar qoltuq və ya cürə sazlardır. 
Saz, əsasən, gilas ağacının qabığından hazırlanmış təzanə ilə səsləndirilir. Çox hallarda alətin qolu və çanağın 
yan tərəfləri təbii sədəflə bəzədilir.  
Əsas  saz  hesab  edilən  tavar  sazın  ümumi  uzunluğu  1,200  mm,  çanağının  dərinliyi  200  mm  olur.  Onun 
diapazonu 1-ci oktavanın do səsindən 2-ci oktavanın sol səsinə qədərdir.