parmaning ilgarilanma harakat yo’nalishi, zaryadga ta’sir etuvchi kuchni aniqlaydi.
Lorens kuchi tezlikka tik yo’nalgan bo’lib, tezlik vektorining yo’nalishini o’zgartiradi va bu kuch ish bajarmaydi. Lorens kuchining
bajargan ishi nolga teng, ya’ni zaryadning kinetik energiyasini o’zgartirmaydi. Agar zaryad bir vaqtning o’zida magnit va elektr maydonda harakat qilsa, natijaviy ta’sir etuvchi kuch:
ko’rinishga ega bo’ladi.
Agar magnit maydonda harakatlanuvchi zarrachaning tezligi yo’nalishi
B ga perpendikulyar bo’lsa, uning
traektoriyasi aylanadan iborat, shu sababli Lorens kuchidan zaryadlangan zarachalarni tezlashtiruvchi asboblar (siklotron, fazatron, betatron va h.k.) yasashda keng foydalaniladi. Bundan
tashqari Lorens kuchidan
ossillograf, televizor va radiolokatsiya asboblarini elektron nur trubkalarini yaratishda keng foydalaniladi .
Plazma.
Yuqori darajada ionlashgan, lekin kichik makroskopik xajmda elektroneytral bo’lgan gaz plazma deb ataladi. Plazmani ikki usul bilan xosil kilish mumkin.
Juda katta temperaturagacha kizdirilganda gaz molekulalari uzaro tuknashuvi tufayli ionlanish sodir buladi. Masalan: 1000 K temperaturda xar qanday jism plazma xolatida buladi.
Gazda elektr toki o’tishi jaraenida xam plazma xosil buladi.
Erning ionosferasidagi plazma kuyosh nurlanishi tufayli atmosfera gaz molekulalarining fotoionlashuvi natijasida vujudga keladi. SHuning uchun plazmaning bu turi gaz razryadli plazmadan farq qiladi.
Plazma
zarrachalari, xuddi oddiy gaz molekulalariga uxshash betartib xarakatda buladi, lekin neytral molekulalardan tashqil topgan oddiy gazdan farqli ravishda plazma radioto’lqinlarni kaytaradi. CHunki plazma elektromagnit maydon bilan ta’sirlashadi.
Xozirgi vaktda plazmadan ikki yo’nalishda foydalanish ustida ish olib borilmokda. 1). Boshkariluvchi termoYadro reaktsiyalarida.
2). Magnitogidrodinamik generatorlarda.
Mavzu Metallar, yarim o’tkazgichlar va dielektriklarda elektr o’tkazuvchanlikning haroratga bog’liqligi. O’ta o’tkazuvchanlik to’g’risida tushuncha. Termoelektron emissiya.
Dielektriklar oddiy sharoitda elektr tokini yaхshi o’tkazmaydi. Klassik fizikag asosan dielektriklardaerkin zaryad tashuvchilar mavjud emas. Dielektriklarga disterlangan shasha forfor slyuda va boshkalar kiradi. Dielektriklarning хamma molekulalari elektroneytraldir.
Agar dielektriklarni elektr maydonga kiritilsa unda tearlicha o’zgarish sodir bo’ladi. Bu o’zgarish sababini tushunish uchun atom va molekulalar tarkibida musbat zaryadlangan adro va manfiy zaryad-langan elekt ronlar mavjud ekanligini hisobga olish kerak. Elektronlar atom yoki molekulalarda juda katta tezlik bilan yadroga nisbatan uz хolatini uzluksiz o’zgartirib harakat qiladi. Shuning uchun хar bir elektronning tashqi zaryadga ta’siri хuddi u elektron biror nuqtada tinch turgandagi