Механика кириш

d  _N
 a  b
(3.1)

Ikki qo’shni tirqishdan o’tgan yorug’lik to’lqinlarining o’zaro yo’l farqi

  d sin (3.2) ga teng bo’lib, bu yerda  - difraksiya burchagi .
Difraksion panjara uchun yorug’likning kuchayishi, ya’ni maksimum sharti
quyidagicha bo’ladi:

  d sin  k, ( k  0,1,2,... ) (3.3)

Difraksion panjara uchun minimumlar sharti :


  d sin  (2k  1) ₂ ( k  0,1,2,... ) (3.4)

(3.3) va (3.4) ifodalardagi k lar mos ravishda maksimum va minimumlar tartibi.
Difraksion panjara hosil qilgan manzarada yana qo’shimcha minimumlar va ular orasida ikkilamchi maksimumlar ham kuzatiladi.

Yorug’likning elektromagnit nazariyasiga ko’ra yorug’lik to’lqinlari


ko’ndalang to’lqinlardir. SHu sababli yorug’lik to’lqinining elektr E

va magnit B

vektorlari nur yo’nalishiga nisbatan har xil orientatsiyada bo’lishi mumkin. Optikada bunday yorug’likni tabiiy yorug’lik deyiladi. Lekin yorug’lik to’lqinida tebranishlar yo’nalishi biror tarzda tartiblangan bo’lishi ham mumkin. Bunday yorug’likni qutblangan yorug’lik deyiladi. Agar yorug’lik vektorining tebranishlari faqat bitta tekislikda yuz berayotgan bo’lsa, bunday yorug’likni yassi yorug’lik deb ataladi.

Bunda E vektor tebranadigan tekislikni tebranish tekisligi deyiladi. Unga tik bo’lgan


B vektor tebranadigan tekislikka qutblanish tekisligi deyiladi. YAssi qutblangan
yorug’likni tabiiy yorug’likdan qutblagich yoki polyarizatorlar deb ataluvchi asboblar yordamida hosil kilinadi. Qutblagichga, ya’ni polyarizatorga misol qilib maxsus qirqilgan turmalin kristalini ko’rsatish mumkin. Hosil kilingan qutblangan yorug’likni analizatorlar deb ataluvchi asboblar yordamida tekshiriladi.
Ikki qutblovchi asbobdan o’tgan yorug’lik intensivligi J, shu asboblar tekisliklari orasidagi  burchakning kosinusi kvadratiga proporsional bo’ladi:

0
J  J cos²  . (4.1) Bu qonunni Malyus qonuni deyiladi.
Tajribalar shuni ko’rsatadiki, yorug’lik qaytganda va singanda ham qutblanar
ekan. YOrug’lik qaytganda shunday _lim burchak bor-ki, uning uchun


tg_lim  n_2,1 (4.2)

bajarilsa, qaytgan yorug’lik to’la qutblangan bo’ladi. Bu ifodada n_2,1 n_1,2 ikki muhitning nisbiy sindirish ko’rsatkichi. Bu qonunni Bryuster qonuni deyiladi. To’liq qutblanish _lim burchagida qaytgan va singan nurlar o’zaro to’g’ri burchak tashqil etadilar.

Bryuster qonuni elektr tokini o’tkazuvchi metallardan yorug’lik nur qaytganda bajarilmaydi. Bu qonun yorug’lik dielektriklardan qaytgandagina bajariladi.
Yorug’lik to’lqinlari tarqalganda Poyting vektori yo’nalishi bo’yicha tarqaladi. Bu yo’nalishni odatda yorug’lik nuri deb ataladi. SHu yorug’lik nuri haqidagi tushunchaga asoslanib ko’p optik hodisalarni ko’rib chiqish mumkin. Optikaning bu tushunchaga asoslangan bo’limi geometrik optika deyiladi. Geometrik optika prinsiplari asosida linzalar, ko’zgulardan to’zilgan optik asboblarda nurning yo’li matematik ravishda hisoblanadi. Misol sifatida yupqa linzada tasvirni yasash va uni fokus masofasini keltiramiz:

1 _ 1 _ 1
a₁ a₂ F
(5.1)

bu yerda F – fokus masofasi, a₁ va a₂ – optik markazdan buyumgacha va tasvirgacha bo’lgan masofalar.

Linzalar uchun linzaning optik kuchi D tushunchasi kiirtilgan. Linzaning optik kuchi (havoda)

D  ¹
F
(5.2)

bo’ladi. Linzani optik kuchining birligi 1 dioptriya (1 dptr) bo’lib, u fokus masofasi 1 metr bo’lgan linzaning optik kuchiga teng.
Mikroskop ikki optik asbob — ob’ektiv va okulyardan to’zilgan. Birinchi qisqa fokusli linza ob’ektiv rolini o’ynaydi, ikkinchi qisqa fokusli linza okulyar rolini o’ynaydi. Mikroskopni kattalashtirishi shunday ifodalanadi:


  ^{a0 } (5.3)
f₁ f ₂

bu yerda  — ob’ektivdan tasvirgacha bo’lgan masofa, f₁ — ob’ektiv fokus masofasi,