MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

Özüm yeddinci qatdayam, 
Kefim göyün 
Yeddinci 
qatında. 
Neç
ə özündən dahi 
M
əndən üst mərtəbədədir. 
Neç
ə özündən klassik 
Yeddinin 
altında (95, II, 77). 
 
İkrahla seyr edirəm kişi donlu mayanı 
Ağızlardan söz qapıb ovuclara qoyanı. 
 
 
 
 
 
 
(95, I, 111) 
 
Dilimd
ən var gəlmir, dil açıb dinəm, 
Əcəlin əliylə dağlanıb sinəm. 
Anası ölmüşün biri də mənə, 

---

          
 
 
41 
Anam ol, anam ol, ay B
əyim xala (64, 44). 
 
S
əni əlimdən alıb 
Gün
əşi gündüzümdən. 
Dünya gözümd
ən düşüb, 
Düşmüşəm öz gözümdən (93, 214). 
 
Şairin zəngin bədii rəngə malik dil materialı kimi müraciət 
etdiyi  frazeoloji  vahidl
ər  həm  də  öz  sadəliyi  və  aydınlığı  ilə 
s
əciyyəvidir  və  zəngin  bədii  yüklü  bu  sabit  ifadələrin  1960-
1980-ci  ill
ər  şeirində  bütöv  silsiləsi  vardır.  Frazeologizmlərin 
doğurduğu  sadəlik  şeirdə  ana  dilinin  milli  xüsusiyyətlərini 
gözl
əmək  niyyətinə  əsaslanır.  Belə  məqamlarda  sözün  estetik 
keyfiyy
ətləri  daha  qabarıq  şəkildə  üzə  çıxır.  Misraların  obrazlı 
m
ənası  və  duzu  frazeologizmlərin  yaratdığı  poetik  ovqatla 
z
ənginləşir.  Şeir  dilinə  etinasız,  obrazlılıq  baxımından 
əhəmiyyətsiz frazeologizm mümkün deyil. Oxucunu düşüncəyə 
sövq etm
ək, duyğularını hərəkətə gətirmək, mətni təşkil edən di-
g
ər  dil  materiallarını  da  fəallaşdırmaq,  xalq  dilinin  po-
tensiallığına  nüfuz  etmək  frazeologiyanın  nəzərə  çarpan  əsas 
spesifikasıdır.  Ümumxalq  danışıq  dilində  elə  frazeoloji  ünsür 
yoxdur  ki, 
şeirin  dili  ona  biganə  qalsın.  Bu,  o  deməkdir  ki, 
frazeoloji  sistem
ə  daxil  olan  bütün  dil  vahidləri  bədii  obrazın 
yaranmasında bu və ya digər dərəcədə fəaldır: şeirin sətirlərində 
frazeoloji  birl
əşmələr  ona  görə  xoş  təsir  bağışlayır  ki,  onlarda 
xalq 
poeziyasına  məxsus  bir  koloritli  deyim  çaları,  xalq 
psixologiyası  və  düşüncə  tərzi  vardır.  Xəlqi  ifadə  tərzini  şeirə 
g
ətirmək  üçün  söz  sənətkarları  frazeoloji  birləşmələrin  istifadə 
yönümünü  düzgün  mü
əyyənləşdirməklə  qüvvətli  sənətkarlıq 
c
əhdləri  nümayiş  etdirmişlər.  Poetik  fikrin  gözəl  ifadəsinə  xid-
m
ət  məqamlarında  bədii  kontekst  və  frazeoloji  ifadələrin 
doğurduğu məna uyarlığı poetik fəhmlə hiss edən şair dinamik 
şeir təhkiyəsinə nail olmaq üçün frazeologizmləri fəal qüvvəyə 
çevirir. 
Düşüncə  və  qavrayış  genişliyi  sayəsində  frazeoloji 

---

          
 
 
42 
birl
əşmələr kommunikativ vurğulara çevrilib assosiativ məntiqlə 
r
əngarəng  emosional  impulslar  doğurur.  R.Rza,  N.Xəzri, 
B.Vahabzad
ə,  B.Azəroğlu,  C.Novruz,  X.Rza,  N.Həsənzadə, 
F.Mehdi,  F.
Sadıq,  F.Qoca,  Qabil,  R.Zəbioğlu,  M.Araz, 
M.
İsmayıl,  N.Kəsəmənli,  S.Sərxanlı,  A.Bədəlzadə  və  başqa 
şairlərin  yaradıcılığında  frazeoloji  birləşmələrin  bu  istiqamətdə 
işlədilməsinə təşəbbüs edildiyini aydın görürük. 
 
H
əmişə döyşünə döyən şairin 
T
əbibdən, dərmandan söz açır bu gün. 
Dün