MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kök
əlt köhlən kefini Bir sümükdü, bir d əri, Qışda kefinə baxdın, Yay götür çıxar dağa. De, s oğan əkməsinlər, Kefin ə doğramağa (99, 135). Anan bir ağbirçək el anasıydı, Atan yan s əngərdə canını qoydu. Quyruq bulamağı, diş qıcamağı, Göz ə soxulmağı, tələ qurmağı, Kiçikl ərə hər gün qan uddurmağı, X əlvətdə pambıqla baş kəsməyi sən Kimd ən öyrənmisən, hardan öyr ənmisən, 45 ay evi yıxılmış?! (88, 65) Küs ən yox şair sözündən, Öp ən yox şair gözündən, Şerin astarı üzündən, Baha çıxır, baha çıxır (92, 58). T əcrübə göstərir ki, şeir üslubunu yarıtmayan dil faktı yoxdur v ə bədii mətnə daxil olan, bütün üslubi layları təmsil ed ən vahidlərin konkret səciyyəsindən asılı olmayaraq şeir dili öz t əravətini mühafizə edə bilir. Mətnin lirik məzmununda da sabitl əşmə qabiliyyəti kəsb edən hər bir söz şeir dilinin leksikonu kimi t əqdim olunmaq fürsəti qazanmağa qabildir. Şeir dilini bel ə bir məziyyət xarakterzə edir ki, burada fərdi ovqat b ədii detallara söykənir və bu detallar obrazlı ifadə tərzi yaratmaq, b ədii niyyəti aşkar etmək baxımından gərəklidir. Belə m əqamlarda sözün estetik keyfiyyəti daha qabarıq formalarda üz ə çıxır. Üslubi mövqeyinin fəallaşması ilə əlaqədar sözün ilkin v ə əsl mənası bir qayda olaraq arxa plana keçir. Nominativ məna, m əntiqi amil, ünsiyyət vasitəsi funksiyası öz yerini emosional- ekspressiv v ə estetik keyfiyyətlərə güzəştə gedir. Bədii situasiyanın, mətn şəraitinin dəyişməsi eyni linqvistik vahidi başqa-başqa üslubi məna istiqamətə yönəldir. Deməli, konkret m ətn mühitində sözə daxili məzmun və xarici əlamətlərinə görə yox, üslubi elastikliyi, poetik ovqat üçün yarar lığı baxımından yanaşmaq lazım gəlir. Bu baxımdan frazeoloji söz birləşmələri daha orijinal t əsir bağışlayır. Ulu babalarımızın yadigarlarını – hər biri bir bitkin bədii m ətn təsiri bağışlayan frazeoloji nümunələri sevə-sevə, əzizləyə- əzizləyə şeir nitqinə daxil etməyə cəhd edən şairlər bu ifadələrə öz poetik siql ətinə, estetik məna yükünə görə, onların sanbalına v ə üslubi kəsərinə görə müraciət etməyi üstün tutmuşlar. Xalq t əfəkküründən süzülən, xalqın zəngin mənəviyyatından sızan bu ifad ələr şeiri folklor ab-havası ilə zinətləndirir. Nümunələr əyani 46 şəkildə göstərir ki, frazeologizmlər bədii əhval-ruhiyyənin mü- k əmməlləşməsinə xidmət edən bir estetik keyfiyyətdir, xalq zə- kasının, xalq müdrikliyinin yığcam ifadəsidir. Aşığın sözü qurtaranda «Neynim», «neynim», - deyir. S ərxoşun – içkisi, pulu, Əliəyrinin gəlir yeri, Yalançının – haqqa dirənəndə yolu (72, 79). Bu gec ə şer yazacaydım, Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|