MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
İldə bir yol çıxır
ilan qabıqdan. F əqət bircə gündə Dünya üzünd ə – D əridən-qabıqdan Min yol çıxanlar Qarşıma çıxdı, Onların dişində yalan z əhəri Yalandır yanında ilan z əhəri! Biri t ərif deyib s ənin adına, Biri d ə «qayğıyla» üstünd ə əsib Biri yastıq qoyub başın altına. Biri d ə pambıqla el ə baş kəsib (71, 31). 1960-1980-ci ill ər şeirində sənətkarlıq, bədiilik diapozonun artması – məzmun yeniliyinə uyğunlaşan forma rəngarəngliyinin genişlənməsi, təhkiyədə poetik sadəlik və səlisliyin üstünlüyü, bir sözl ə, şeirin daxili sanbalının və poetik dilinin keyfiyyət də- yişmələrinə məruz qalması danışıq frazeologiyasından istifadə üsullarında aydın hiss olunur. Danışıq dili potensialındakı mühüm keyfiyy ətləri aşkarlayan frazeoloji birləşmələrin istifadə bolluğu söz sənətkarına imkan verirdi ki, əvvəlki onilliklərdə q əlib halına düşmüş ifadələrdən, klişe və trafaretlərdən xilas ola 65 bilsin. Dig ər tərəfdən, frazeoloji dil materiallarının zəngin se- mantik m əna yükündən təsirlənən söz əhatəsi vahid üslubi əməliyyatın tələbləri ilə nizama salınırdı. Frazeoloji vahidlərdə, m əlum olduğu kimi, güclü obrazlılıq xüsusiyyəti hakimdir və şeirə mətnində onun diametrik əhatəsi daha çevikliklə poetikl əşərək emosio nallıq qazanır. Frazeologizml ərin əhatəsindəki sözlərlə semantik əlaqəsi bədii nitqə danışıq çalarları gətirdiyi kimi, emosionallığın tənzimləyicisi rolunda da çıxış edir. Deməli, frazeoloji vahidlər danışıq dilinin leksikasının bolluğunu təmin etməklə yanaşı, misralara müəllifin b ədii niyyətini, lirik ovqatını hopdurur. Yaya güv ənirsən? Güvənmə yaya! Yayın istisinin axırı yoxdu. Yayın istisi də it günündədir, Atı var, otu var, axurur yoxdu (60, 54). Utanıram... günahımda üzür gəz, Əyin dözər, qarın yamaq götürməz. Yox, b əlkə də alınsaydı çarpayı, Göz əl bacın heç olmazdı yer payı (85, 73). 1960-1980-ci ill ər şeirinin dili, sənətkarlıq səviyyəsi belə bir fikri aşılayır ki, obrazın təzə, emosional çalarları özündə dil vahidl ərlə poetik ovqatın təkrarolunmaz vəhdətini əxz edir. Frazeoloji birl əşmələrlə bağlı poetik mənzərələr bu əbədi təmas üz ərində qurulmuşdur. Bu ülfətin sayəsində pafos çılpaq şəkildə t əzahür etmir. Frazeologizmlərin güclü bədii şəraityaratma qabiliyy əti pafosun canlı ifadə formalarını meydana çıxarır. Özün əxas ifadəlilik imkanlarının gücü ilə əhatəsində olduğu b ədiilik komponentlərini, real danışıq elementlərini də hərəkətə g ətirir. Şeir dili əndazəsinə uyğunlaşan frazeoloji material adi poetik mühakim ə sxeminin hüdudlarını ağır, şeirn ifadə tərzində v ə obrazlılığında əlvan boyaların sıxlığı müşahidə olunur. 66 Frazeologiya il ə bilavasitə daxili bağlılığı olan bədii-emosional şərait, bədii nitq atmosferi geniş vüsət alır. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|