Mehman ağayev
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
externa), daxili və ya subendotelial (lamina vara interna). Onda orta
radiusu 2,9 ± 1 mµ olan dəliklər vardır. Yumaqcıq kapillyar ilgəkləri arasında endotel (kapillyardaxili) və podositlər (kapillyarxarici) hüceyrələrdən başqa mezangial hüceyrə- lər və ya mezangiositlər yerləşir. Onların sitoplazmasında nazik fib- rillər vardır və bunların hesabına mezangiositlər təqəllüs edir, bu- nunla da yumaqcıq filtrasiyasında iştirak edir. Mezangiositlər me- zangial matriks adlanan amorf maddə ilə əhatə olunur və bununla yumaqcıq kapillyarının divarındakı əsas zar ilə birləşir və əsas zar maddəsini sintez etmək qabiliyyətinə malikdir. Bundan başqa me- zangiositlər faqositar qabiliyyətə də malikdirlər (şəkil 5). Şəkil. 5 Mezangiyanın quruluşu. 1 – mezangiositlər; 2 – mezangial matriks; 3 – endotel; 4 – bazal membran; 5 – podosit; 6 – podositlərin kiçik çıxıntıları; 7 – kapilyarın mənfəzi. 12 Nefronun böyrək kanalcığı şərti olaraq üç əsas hissəyə bölünür: proksimal və ya I dərəcəli qıvrım kanalcıq; Henle ilgəyi (nefron ilgəyi), distal və ya II dərəcəli qıvrım kanalcıq. Henle ilgəyində yo- ğun enən seqment, nazik enən və nazik qalxan seqment, yoğun qal- xan seqment vardır və bu da distal kanalcığa keçir. Axırıncı birləşdi- rici boru ilə yığıcı boruya açılır. Yığıcı boru nefrona aid deyil və çoxlu birləşdirici borudan sidiyi yığır və piramidin zirvəsində olan məməcikdəki dəlik vasitəsi ilə kiçik kasacığa daşıyır. Hər bir ka- nalcığın uzunluğu 35-50 mm-ə qədər olur. Nefronun kanalcığın müxtəlif hissələrində onları içəridən örtən epitel hüceyrələri histoloji cəhətdən fərqlənir (şəkil 6). Şəkil 6. Nefronun müxtəlif şöbəkərinin kanalcıqlarının ultrastrukturu. 1 – proksimal şöbənin qıvrım hissəsinin hüceyrələri; 2 – proksimal şöbənin düz hissəsinin hüceyrələri; 3 – Henle ilgəyinin nazik seqmentinin hüceyrələri; 4 – distal şöbənin düz (qalxan) hissəsinin hüceyrələri; 5 – distal söbənin qıvrım hissəsinin hüceyrələri; 6 – yığıcı boruların və əlaqələndirən şöbənin “tünd” hüceyrələri; 7 – yığıcı boruların və əlaqələndirən şöbənin “açıq” hüceyrələri. 13 14 Proksimal kanalcıq epitelisi kub formasında olub daha mürəkkəb quruluşa malikdir. Bu şöbənin epitelisi üçün şotkalı haşiyənin olması xarakterikdir. Bunlar ultramikroskopik xov olub, sitoplazmanın bar- maqvari çıxıntısı kimi hüceyrə membranı və qlikokaliks ilə örtülmüş olur. Belə mikroxovların sayı proksimal qıvrım kanalcığın bir epitel hüceyrəsində 6500-ə çatır və bunun hesabına da hüceyrənin işçi səthi 40 dəfə artır. Əgər hər iki böyrəkdə 2,5 mln-ə qədər nefron olduğunu nəzərə alsaq onlarda olan şotkalı haşiyənin sahəsi təxminən 40-50 m 2 -ə bərabər olur. Belə ki, şotkalı haşiyə sidiyin əmələ gəlməsində kanalcıq reabsorbsiyası vasitəsi ilə böyük iş görmüş olur. Epiteli hüceyrələrinin daxilində kanalcıq reabsorbsiyası və sekresi- yasını təmin edən çoxlu sayda mitoxondrilər vardır. Hüceyrə sitop- lazmasında yüksək aktivliyə malik fermentlər – dehidrogenazalar, lipoamid-dehidrogenaza, hidrolazalar və şotkalı haşiyədə – qələvi fos- tataza, ATF-aza, aminopeptidaza və başqa fermentlər vardır ki, bunlar da kanalcıqdaxili mayedən yüksək differensə olunmuş proses kimi, qlyukoza, aminturşu, zülal, fosfat və s. qana reabsorbsiya edir. Henle ilgəyinin enən seqmentinin yoğun hissəsinin epitelisi birin- ci dərəcəli qıvrım kanalcıq epitelisi strukturunda olur, amma şotkalı haşiyə xovlarının azlığı ilə fərqlənir, olan xovlar da qısadır, kobud- dur, hüceyrələrdə mitoxondriləri və fermentləri azdır. Henle ilgəyinin nazik seqmentinin epitel hüceyrəsi kiçikdir, şot- kalı haşiyəsi olmur, fermentlərin aktivliyi zəif olur. Henle ilgəyinin qalxan hissəsinin yoğun seqmentində və ikinci dərəcəli qıvrım kanalcıqlardakı epitel örtüyü proksimal kanalcıq epi- telisinə oxşayır, amma şotkalı haşiyələri olmur. Bu hüceyrələrin si- toplazmasında çoxlu mitoxondri, hüceyrədaxili membran vardır. Sitoplazmada hidrolitik, qlikolitik fermentlərin, Krebs tsiklinin fer- mentlərinin yüksək aktivliyi təyin olunur ki, bu da suyun, natriumun və başqa maddələrin fakultativ reabsorbsiyası kimi mürəkkəb funk- siyaları təmin edir. Distal qıvrım kanalcıqlarda və kortikal yığıcı bo- rularda iki tip epitel hüceyrələri vardır - əsas və əlavə. Əsas hücey- 15 rələrin vəzifəsi aldosteron və ADH-nin təsirinə cavab verməklə bə- dəndə suyun, natriumun və kaliumun miqdarını tənzim edir. Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|