Mehman ağayev

Sistit 
 
Sistit sidikliyin selikli qişasının və ümumiyyətlə digər qişalarının 
da prosesə cəlb olunduğu iltihabi xəstəlikdir.  
Etiologiya və  patogenez. Xəstəlik mikroblar, viruslar, parazit-
lər tərəfindən törədilir, kimyəvi maddələr, zədələnmə,  şüalanma 
və s. nəticəsində baş verir. Mikroorqanizmlər sistitin yaranmasın-
da bütün səbəblər arasında  ən çox təsadüf olunur və onların da 
50%-i bağırsaq çöpləri tərəfindən yaranır. Səbəbindən asılı olaraq  
sistitlərin bəzi cəhətləri fərqli olur, məsələn, qrip epidemiyası za-
manı adenoviruslar hemorragik sistit  törədirlər və yaxud, protey 
residivverən sistitə səbəb olur. 
Mikoplazma və xlamidiya nəticəsində baş verən sistitlərdə mikrob-
lar çətin aşkar edildiyi üçün çox zaman abakterial sistit diaqnozu 
qoyulur. Bəzi hallarda endoskopik müayinələr, sidik  kisəsinin katete-
rizasiyası da sistitə səbəb ola bilər (yatrogen səbəblər). Ümumiyyətlə  
qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox təsadüf olunması onlarda sidik  
kanalının xarici keçəcəyinin anusa və qadın cinsiyyət orqanlarına ya-
xın olmasıdır. 
Gedişinə görə sistitlər kəskin və xroniki, yaranmasına görə birin-
cili və ikincili olur. İnfeksion amillər hematogen və urinogen yolla 
başqa orqanlardan sidikliyə keçə bilər. 

---

 
226
Xəstəliyin patogenezində soyuqlama və orqanizmin müqaviməti-
nin aşağı düşməsinin xüsusi rolu vardır. Həmçinin sidik ifrazının 
çətinləşməsi, bədəndəki hormonal pozğunluqlar, kiçik çanaq üzvlə-
rində durğunluq və s. xəstəliyin təhrikedici faktorları sırasına aiddir. 
Bəzi xəstəliklər, prostatın xoşxassəli hiperplaziyası, sidiklik daşı, 
divertikulu sistitə səbəb ola bilər. 
Klinika. Kəskin sistit tez-tez ağrılı siyimə, sidik kisəsi nahiyəsin-
də  ağrılar, piuriya və terminal hematuriya kimi əlamətlərlə  təzahür 
edir. Ağrının intensivliyi, siyimə aktlarının tezliyi iltihabi prosesin 
intensivliyindən asılıdır. Xəstələr hər 20-30 dəqiqədən  bir siyiyirlər,  
akt çox ağrılı olur və axırda bir neçə damcı qan da görünür. Qasıq 
arxası ağrı siyimə aktı arası dövrdə və sidik  kisəsinin palpasiyası za-
manı da müşahidə olunur. Ağrı  nəticəsində detruzorun tonusunun 
yüksəlməsi baş verir və bu zaman sidik kisəsində yığılan kiçik miq-
darda sidik belə imperativ siyimə aktına səbəb olur. Siyimə zamanı 
sidik iltihablanmış sidik kisəsi boynundan keçdikdə güclü ağrı yarat-
dığı üçün uşaqlar siyimə aktını təxirə salırlar və hətta oğlanlarda si-
diyin kəskin tutulması da meydana çıxa bilər. 
Sidikdə çoxlu miqdarda leykositlər, eritrositlər, bakteriyalar və si-
dik kisəsi epitelisi olduğu üçün onun rəngi bulanır. Az hallarda  xəs-
tələrdə  bədən hərarəti yüksəlir, amma böyrəklərin iltihabi prosesə 
qoşulması (pielonefrit) üşütmə və yüksək hərarətə səbəb olur. 
Gedişi. Adətən kəskin sistitin gedişi yaxşı  nəticələnir. 7-10 gün  
müalicədən sonra xəstəliyin  əlamətləri sönməyə başlayır, xəstənin 
vəziyyəti yaxşılaşır. 
Xroniki sistit müstəqil xəstəlik kimi prinsip etibarilə yoxdur, çünki 
əksər hallarda o, ikincili olaraq sidik-ifrazat sisteminin xəstəlikləri (si-
dik kisəsi daşı, divertivulu, şişi, prostatın xoşxassəli hiperplaziyası, uret-
ranın strukturası, sidik kisəsi boynu sklerozu, pielonefrit və s.) zamanı 
meydana çıxır. Ona görə də uzun davam edən sistitlərdə yuxarıda qeyd 
olunan xəstəliklər, yaxud da spesifik iltihabi proseslər haqda  (vərəm, 
trixomonad invaziyası, şistosomoz və s.)  düşünmək lazımdır. 

---

 
227
Diaqnostika. Kəskin sistitin diaqnostikası ağrı, dizuriya, piuriya, ter-
minal  hematuriya  simptomlarına əsasən qoyulur. Əlləmə zamanı xəstə  
qasıqüstü  sahədə ağrı  hiss edir. Sidiyin müayinəsi zamanı  orta porsiya 
sidikdə leykositlərin çoxluğu  aşkarlanır. Kəskin sistit zamanı  sistosko-
piya əks göstəriş sayılır, çünki bu çox ağrılı olur və ağırlaşma verə bilər. 
Xroniki sistitdə sistoskopik müayinə diaqnozun qoyulmasında mühüm 
rol oynayır. Bu zaman sidik kisəsi selik qişasında baş verən dəyişiklik-
lər qiymətləndirilir, sistitin nəticəsi aşkarlanır. Ultrasəs müayinəsi və 
rentgenoloji müayinələr bütün sidik-ifrazat sisteminin vəziyyətini qiy-
mətləndirməyə imkan verir. 
Müalicə. Xəstəyə yataq rejimi tövsiyə olunur. Kəskin və qıcıqlandırıcı 
yeməklərdən imtina edilir. Qəbul olunan mayenin miqdarı artırılır (qələvi 
mineral sular, şirələr, gün ərzində 2 litrdən çox). Xəstələr sidik  kisəsi na-
hiyəsinə isitqac qoyduqda, yaxud isti vannadan sonra rahatlıq tapırlar. 
Xəstələrə 3-4 gün ərzində iltihab əleyhinə dərmanlar verilir. Adətən nitro-
furanlardan (furadonin, furagin 0,1, gündə 3 dəfə), sulfanilamidlər (etazol 
0,5, gündə 6 dəfə), 5 NOK 0,1, gündə 4 dəfə, antibiotiklər (levomitsetin 
0,5, gündə 4 dəfə, oletetrin 0,25, gündə 4 dəfə) təyin olunur. Son illər 
ftorxinolon qrupu preparatları geniş istifadə olunur (norfloksasin 400 mq, 
gündə 2 dəfə, 7-10 gün) və s. Amma residivin qarşısını almaq üçün ən azı 
3 həftə ərzində uroseptiklərdən istifadə olunmalıdır. Kəskin dövrdə sidik 
kisəsinin instilillasiyası əks göstəriş sayılır. 
Xroniki sistitdə əsas etibarı ilə sistiti yaradan faktoru aradan qaldır-
maq lazımdır (sidik kisəsi daşı, divertikulu və s.). Antibakterial  prepa-
ratlarla yanaşı sidik kisəsi instillasiya olunur – gümüş nitrat (0,25- 0,5% 
- 20-40 ml) və ya kollarqol (1-3% - 20-40 ml), yaxud da sidik kisəsi 
nahiyəsinə antibakterial preparatlarla diatermiya, elektroforez aparılır.