Мехнат фаолиятининг физиологик асослари

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKUL’TETI BIOLOGIYA KAFEDRASI

JO’RAYEV HASAN

BITIRUV MALAKAVIY ISHI CHARCHASH VA UNING FIZIOLOGIK ASOSLARI

5 420100 - Biologiya ta`lim yo`nalishi

Ilmiy rahbar B.O. Komilova

Himoya qilishga ruxsat etildi 13 may 2016 yil

Kafedra mudiri B. Toxirov

BUXORO-2016

M u n d a r i j a

betlar

Kirish 3

1. 
   Aqliy va jismoniy mehnatning fiziologik asoslari 9
   
2. 
   Charchashning fiziologik ahamiyati 22
   
3. 
   Charchashning turlari va nazariyalari 26
   
4. 
   Zo’riqih vaqtida charchashning kelib chiqishi 40
   
5. 
   Turli yuklamalar vaqtida organizmning fiziologik ko`rsatkichlari va charchashning kelib chiqishi sabablari 43
   

X u l o s a 49
Foydalanilgan adabiyotlar 52

Kirish.

Mavzuning dolzarbligi:Mustaqillik tufayli yurtimiz ravnaq topdi. O’zbekis- ton rivojlangan davlatlar qatoridan o’rin egalladi. Deyarli har kuni yurtimizda o’zgarishlar va yuksalishlar ro’y berayapti desak xato qilmaymiz. Istiqlolning ilk boshidanoq yurtboshimiz osuda hayotga, faravon turmushga va ayniqsa, onalar hamda bolalar salomatligiga katta e’tibor qaratdilar. Bularning natajasi amaliyotda o’z mevasini berdi. Statistik ma’lumotlarga ko’ra 2010 yilda onalar o’limi 2,5 baravar, bolalar o’limi esa 3 baravar kamayganligi va ayollarning o’rtacha umr ko’rishi 75 yoshga yetganligi ta’kidlab o’tilgan.
Mamlakatimizda yoshlarning aqliy va jismoniy yetuk, ma’naviy barkamol va sog’lom bo’lib yetishilari uchun keng imkoniyatlar yaratilgan.Shuni ham aytish lozimki ,sog’lom onadan sog’lom bola tug’iladi. O’zbekistonning kelajagi esa ana shunday sog’lom farzandlar qo’lida ekanligini ta’kidlab o’tish joizdir.
Quvonchlisi Prizidentimizning mamnuniyat bilan joriy yilni “ Sog’lom ona sog’lom bola ” deb nomlashlari ona va bolalarga bo’lgan e’tiborning yuksak- ligidan dalolat beradi. Demak yurt kelajagi sog’lom farzandlar uchun imkoniyat- lar maydoni bo’lib, ular o’zlarining bilim va tashabuslari bilan parvoz etishlari va bu maydonning chinakam lochinlariga aylanishlari mumkin.
Bizga ma’lumki, jismonan va ruhan barkamol avlodni voyaga yetkazish uchun faqat tarbiyaning o’zi kamlik qiladi. Yosh avlodni voyaga yetkazishda, tar- biyani bevosita ta’lim bilan bog’lagan holda yonma-yon olib borish zarurdir.Bu- ning uchun ta’lim jarayoniga yangi axborot kommunikatsiya va pedagogik texno- logiyalarni, elektron darsliklar, multimediya vositalarini keng joriy etish orqali mamlakatimiz maktablarida, kasb-hunar kollejlari, litseylari va oliy o’quv yurtla- rida o’qitish sifatini tubdan yaxshilash, ta’lim muassasalarini o’quv- laboratoriya bazalarini zamonaviy turdagi o’quv va laboratoriya uskunalari, kompyuter texni- kasi bilan mustahkamlash, o’qituvchilar va murabbiylar mehnatini moddiy hamda ma’naviy rag’batlantirish bo’yicha samarali tizimni yanada rivojlantirish zarur.
Bugungi kunda, zamonaviy ta’lim masalasi ma’naviy-ma’rifiy hayotimiz- ning muhim masalalaridan biriga aylanib qoldi. Prezidentimiz Islom Karimovning har bir nutq va chiqishlarida yuksak ma’naviyat kelajak poydevori ekanligi qayta- qayta ta’kidlanmoqda.
Sportchining mashq qilish va musobaqa vaqtidagi faoliyatlarini tibbiy –biologik baholashning dolzarb savollaridan biri charchash bo`lib, u sport fiziologiyasining muhim muommalaridan biri hisoblanadi. Charchash mexanizmining ahamiyati va uning rivojlanish bosqichlari sportchilarning ish qobilyatlari va funksional holatlarining to`g’ri baholash imkonini beradi. Shuningdek, yuqori darajadagi sport yutuqlarini olish va sog’liqni salashga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqish uchun zarurdir.
Hozirga kelib charchashning 100 tadan orti q tushunchasi va bir ancha nazariyalari mavjud. Yuqoridagi ma`lumotlardan ko`rinib turibdiki, charchash hodisasi va va uning rivojlanish mexanizmlari etarlicha o`rganilmagan. Fiziologik nuqtai nazardan charchash bu organizmning funksional holati bo`lib, aqliy va jismoniy ish natijasida kelib chiqadigan ish qobilyati va organizmning o`zgarishlaridir. Charchash darajasini hozirgi kunning dolzarb diagnostik muammosi bo`lib hisoblanadi. Charchash darajasi bir tomondan shta charchashni rivojlanishidan ogohlantirsa, ikkinchi tomondan organizmning funksional imko- niyatlarini rivojlantiradi.
Inson hayotida, moddiy ehtiyojlar qanchalik muhim ahamiyat kasb etsa, uning salomatligiga bo’lgan talabi undan ham kuchliroqdir. Inson salomatligi avvalam- bor sog’lom muhitga, sifatli hamda to’yimli ozuqaga va jismoniy harakatlarga bog’liqdir. Xususan, sog`lom turmush jarayonlarida fiziologik funksiyalardan biri charchashning fiziologik asoslarini mohiyatini ochib berish muhim hisoblanadi. Charchashning fiziologik asoslari salomatlik zaxiralarini o’rganishda hamda organizmni sifat va miqdor ko’rsatgichlarining o’zgarishlariga ta`sirini nazariy o’rganish tanlangan mavzuning dolzarbligini belgilaydi