Mehnat va ish haqi hisobi

majburiy mehnat deb hisoblanmaydi.
Mehnat Kodeksi mehnat huquqlari va burchlarining vujudga kelishi yoki 
bekor bo‘lishi bilan bog‘laydigan muddatning o‘tishi uning boshlanishi 
belgilangan kalendar kunining ertasidan e’tiboran boshlanadi.
Jamoa shartnomasi 
— korxonada ish beruvchi bilan xodimlar o‘rtasidagi 
mehnatga oid, ijtimoiy-iqtisodiy va kasbga oid munosabatlarni tartibga 
soluvchi normativ hujjatdir.
Jamoa kelishuvi 
— muayyan kasb, tarmoq, hudud xodimlari uchun mehnat 
shartlari, ish bilan ta’minlash va ijtimoiy kafolatlar belgilash borasidagi 
majburiyatlarni o‘z ichiga oluvchi normativ hujjatdir.
Jamoa shartnomalari va kelishuvlari xodimlar bilan ish beruvchilarning 
mehnatga oid munosabatlarini shartnoma asosida tartibga solishga va 
ulaming ijtimoiyiqtisodiy manfaatlarini muvofiqlashtirishga yordam berish 
maqsadida tuziladi.
Unumli va ijodiy mehnat qilishga bo‘lgan o‘z qobiliyatlarini tasarruf etish va 
qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan har qanday faoliyat bilan shug‘ullanish 
har kimning mutlaq huquqidir. Ixtiyoriy ravishda ish bilan band bo‘lmaslik 
javobgarlikka tortish uchun asos bo‘lolmaydi.
Har kim ish beruvchiga bevosita murojaat qilish yoki mehnat organlarining 
bepul vositachiligi orqali ish joyini erkin tanlash huquqiga egadir.
Ishsizlar 
— o‘n olti yoshdan to pensiya bilan ta’minlanish huquqini 
olishgacha bo‘lgan yoshdagi, haq to‘lanadigan ishga yoki daromad 
keltiradigan mashg‘ulotga ega bo‘lmagan, ish qidirayotgan va ish taklif etilsa, 
unga kirishishga tayyor bo‘lgan yoxud kasbga tayyorlashdan, qayta 
tayyorlashdan o‘tishga yoki malakasini oshirishga tayyor bo‘lgan mehnatga 
layoqatli shaxslar (bundan ta’lim muassasalarida ta’lim olayotganlar 
mustasno).
Birinchi marta ish qidirayotgan, kasbi (mutaxassisligi) bodmagan shaxslar 
uchun dastlabki kasb tayyorgarligini talab qilmaydigan ish, bunday ishni 
topib berish imkoniyati bo‘lmagan taqdirda esa, ularning yoshi va boshqa 
xususiyatlarini hisobga olgan holda haq toManadigan boshqa ish, shu 
jumladan vaqtinchalik ish