Meiji transformatsiyalari

Chet eldagi yetakchilik
Yaponiya sanoatining ishlab chiqarish tuzilmasini modernizatsiya qilish Yaponiya firmalarining xorijiy tadbirkorlik koʻlamini doimiy ravishda oshirish bilan birga boʻldi. Bundan tashqari, atrof-muhit uchun xavfli, energiya va materiallarni koʻp talab qiladigan sanoat tarmoqlarini chet elga eksport qilish bilan bir qatorda, mashinasozlikning ayrim turlarini oʻtkazish amalga oshirildi.
Ishlab chiqarishni rivojlanayotgan yoki yangi sanoatlashgan mamlakatlarga (YSM) o‘tkazish haqida gap ketganda, qaror qabul qilishning hal qiluvchi mezoni mehnat xarajatlarini tejash hisoblanadi. Masalan, Janubiy Koreyada yapon firmalarining litsenziyalari asosida ishlab chiqarilgan kichik avtomobillar Yaponiyada ishlab chiqarilgan shunga oʻxshash modellarga qaraganda taxminan 1500 dollarga arzonroq, maishiy elektronika mahsulotlari esa Janubiy Koreyada ishlab chiqarilgan yapon tovarlaridan oʻrtacha 30-40% arzonroq edi. Rivojlangan mamlakatlar (masalan, AQShdagi Honda zavodi)da korxonalar qurish to‘g‘risida qaror qabul qilindi, bunda birinchi navbatda bozorni zabt etish va Yaponiya eksporti yoʻlida qurilgan toʻsiqlarni yengib oʻtish mo‘ljallangan edi.
Chet elga mahsuot ishlab chiqarish 1985-yil oxiri, yenaning qadri oshishni boshlagach sezilarli darajada tezlashdi. Yaponiya kompaniyalarni eksport operatsiyalari rentabelligini keskin pasaytirib, mahsulot eksportini qisqartirishga va ularni xorijda, birinchi navbatda, rivojlangan mamlakatlarda ishlab chiqarishni tashkil etish bilan almashtirishga undadi. 1992-yil oxirida Yapon kompaniyalari tomonidan kiritilgan toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar hajmi 386,5 milliard dollarga yetdi, shundan 303 milliardi yoki qariyb 80 %i 1986-1992-yillarga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, Yaponiyaning xorijiy sarmoyalaridagi ulushi AQShda 42 %ga, Yevropa mamlakatlarida 20 %gacha oshdi, Osiyo mamlakatlarida esa biroz qisqardi: 15,5 %ni tashkil etdi.
Yapon firmalari tomonidan xorijiy investitsiyalar ko‘lamining keskin ortishi natijasida yapon kompaniyalari ishlab chiqargan umumiy mahsulotlarda xorijiy ishlab chiqarish ulushi ham sezilarli darajada oshdi. 1990-yillarning boshlarida yapon firmalarining xorijiy filiallari va shoʻba korxonalari oʻrtacha ishlab chiqarish hajmining chorak qismini tashkil qilgan. Qolaversa, Yaponiya rivojlangan mamlakatlarda asosan murakkab, yuqori texnologiyali mahsulotlar ishlab chiqaradigan korxonalar qurib, oʻz sanoat tuzilmasining "pastki qavatlari" ni, asosan, Osiyo mamlakatlariga oʻtkazadi. Shunday qilib, 1980-yillarning ikkinchi yarmida oʻta yirik integral mikrosxemalarni ishlab chiqarishni oʻzlashtirgan Yaponiya Osiyoning yangi sanoatlashgan mamlakatlari - Janubiy Koreya, Tayvan, Gonkong va Singapurga ularning oldingi avlodlarini ishlab chiqarish boʻyicha 80-yillarning boshlarida ushbu sohada ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning eng yuqori yutug‘i hisoblangan. Maishiy elektrotexnika kompaniyalari magnitafonlar, radio qabul qiluvchilar, rangli televizorlar va boshqa texnikalar ishlab chiqarishni YSM ga oʻtkazib, Yaponiyaning oʻzida yanada murakkab uskunalar (yuqori aniqlikdagi televizorlar, ko‘p funksiyali telefonlar, uyni avtomatlashtirish uchun uskunalar) ishlab chiqarishga oʻtdi.