Meiji transformatsiyalari

III bob
Sovuq Urush tugagach, Yaponiya (1989-1997)
Iqtisodiyotdagi inqiroz hodisalari
1990-yillar Yaponiya iqtisodiyotida misli ko‘rilmagan keskin pasayish bilan ajralib turdi. Hatto 1980-yillarning oxirida ham, yaqin kelajakda Yaponiyaning iqtisodiy rivojlanishida tanazzul yuzaga kelishi mumkinligini hech narsa oldindan aytib bermadi. Iqtisodiyotni axborotlashtirish, ishlab chiqarishning bilim intensivligini oshirish, tarmoqni qayta qurish kompaniyalarning investitsiya faolligini yuqori darajada qo‘llab-quvvatlashda davom etdi, aholi daromadlarining jadal o‘sishi iste’mol talabini kengaytirish uchun qulay imkoniyatlar yaratdi.

Ko‘prikli iqtisodiyotning qulashi
Biroq, 1990- yil boshidan Yaponiya kompaniyalarining aktsiyalari narxi pasaya boshladi, bu asta-sekin kuchayib bordi va oxir-oqibat 1990- yil oktyabriga kelib birja inqiroziga olib keldi. Aksiyalarning o‘rtacha narxi 1989 -yil dekabriga nisbatan deyarli 2 baravarga pasaydi. Iqtisodiyot inqirozi yuz berdi. 1980-yillarning 2-yarmida shakllangan iqtisodiy o‘sish mexanizmi shunday nomlanadi, bunda aksiyalar va yer narxlarining spekulyativ o‘sishi ularning real qiymatidan tobora ko‘proq ajralib turdi. Bu esa, o‘z navbatida, moliyaviy operatsiyalar ko‘lami va pul massasining tez o‘sishiga, ularning ishlab chiqarish sohasining real imkoniyatlaridan tobora ajralib ketishiga olib keldi.
Ko‘prikli iqtisodiyotning qulashi natijasida 1992- yil aprel oyidan boshlab Yaponiya uzoq davom etgan depressiyaga kirdi, bu iqtisodiy vaziyatning umumiy yomonlashuvi, investitsiyalarning kamayishi, iste’mol talabining turg‘unligi va boshqalar bilan tavsiflanadi. Iqtisodiy o‘sishning umumiy sur’ati 1990-1991 yillarda 4-5% dan kamaydi. 1992-yilda 1,1%, 1993-yilda 0,1%, 1994-yilda 0,5% va 1995-yilda 0,9%. Shu bilan birga, Yaponiya iqtisodiyotining asosiy dvigateli boʻlgan asbob-uskunalarga xususiy investitsiyalar hajmi 1990-1995- yilda 15% dan ortiqni tashkil etdi va faqat 1995 yilda bir oz o‘sishni ko‘rsatdi (3,1% ga). 1990-1995 -yillarda iste‘mol xarajatlarining o‘rtacha yillik o‘sish sur’ati atigi 1,85% tashkil qildi. Xususiy uy-joy qurilishiga investitsiyalar esa shu vaqt ichida 10% ga kamaydi.Iqtisodiy tanazzul siyosiy elita strategiyasiga jiddiy ta’sir ko‘rsatdi. Tuzilmaviy va tizimli islohotlarni amalga oshirish zarurati (uzoqlik bandligi va ish haqini ish stajiga qarab oshirish tizimi kabi an’anaviy ijtimoiy-iqtisodiy institutlarni qayta ko‘rib chiqish, iqtisodiyotni tartibga solishning bekor qilinishi tufayli raqobatning kuchayishi va davlat homiyligining zaiflashuvi. raqobatbardosh, ammo ijtimoiy ahamiyatga ega iqtisodiy tuzilmalar) ijtimoiy barqarorlikka potentsial tahdid solib, Yaponiyaning xalqaro maydonda yangi rolini izlashga biroz soya soldi. AQSHning nisbiy muvaffaqiyati fonida Yaponiyaning iqtisodiy qiyinchiliklari ikki davlatning iqtisodiy salohiyatini izchil yaqinlashtirish jarayonini sekinlashtirdi. 1990-yillarning oʻrtalarida Yaponiya iqtisodiy oʻsish surʼatining sekinlashishi va Amerika valyutasining iyenaga nisbatan qimmatlashishi tufayli farq nafaqat saqlanib qoldi, balki birmuncha kengaydi.