Məmmədov N. R.,Aslanov Z. Y.,Seydəliyev İ. M.,Hacızalov M. N.,Dadaşova K. S

6.5.3. Kəmiyyətcə  dəyişən kompensasiyalı ardıcıl 

yaxınlaşma çeviriciləri 

 

Belə  ARÇ-də  tətbiq  edilən  giriş  kəmiyyətinin  koda 

çevrilməsi  üsulu  təsirlə  diskret  dəyişən  ölçünün  ardıcıl 

müqayisəsindən  ibarətdir.  Sonuncuda  nümunə  artımlarının 

ölçüsü  monoton  azalır.  Hər  bir  müqayisənin  nəticəsi 

nümunə artımın növbəti müqayisə üçün ölçünün qiymətinin 

formalaşmasına  təsir  əmsalını  müəyyənləşdirir.  Bütün 

müqayisələrin  nəticələrinin  ardıcıllığı  çevirmənin  nəticəsini 

təşkil edir.  

Məntiq  avtomatlarının  tətbiqi  ilə  yaradılan  qurğular, 

bir  qayda  olaraq,  ikilik  kodla  idarə  olunan  diskret  ölçüyə 

malik  olur.  Hər  bir  ədədə  aşağıdakı  ifadəyə  uyğun  olaraq 

ölçünün 

k

-cı bir qiyməti uyğun gəlir:  

∑

=

−

⋅

=

n

i

i

i

k

Q

U

U

1

0

2 , 

burada   

k

  -    ölçünün  qiymətinin  nömrəsi, 

n

k

2

,

...

,

2

,

1

=

; 

0

U

– dayaq kəmiyyətinin qiyməti;  n  -  kodun dərəcələrinin 

sayı; 

i

Q

 - ikilik kodun 

i

-ci dərəcəsinin qiyməti, 

1

,

0

=

i

Q

; 

i

  

-  kodun  dərəcəsinini  nömrəsi, 

n

i

,

...

,

2

,

1

=

  (

1

=

i

  böyük 

dərəcəyə uyğun gəlir ).  

228 

 

Çevirmə  giriş  kəmiyyətinin 

x

U

  ölçünün  birinci 

nümunə qiyməti 

0

1

2 U

U

k

−

=

 ilə müqayisəsindən başlayır. O, 

sıfırdan  fərqli  bir  böyük  dərəcəsi  olan  idarə  edən  koda 

uyğun  gəlir,  yəni 

1

=

i

  olduqda 

1

1

=

Q

  və 

1

≠

i

  olduqda 

.

0

=

i

Q

Müqayisə 

k

x

U

U ≥

 

bərabərsizliyinin 

yoxlanmasından  ibarətdir.  Əgər  bərabərsizlik  doğru  olarsa, 

birinci nümunə qiymət 1 vuruğu ilə çevirmənin sonuna kimi 

saxlanır  (birinci  dərəcənin  qiyməti   

1

1

=

Q

  qeyd  olunur). 

Ə

ks halda (

k

x

U

U <

) vuruq ( təsir əmsalı ) 0-a bərabər olur, 

bu  da  birinci  dərəcənin 

0

1

=

Q

  qiymətinə  uyğun  gəlir. 

Beləliklə,  birinci  müqayisənin  sonu  nəticənin  böyük 

dərəcəsinin  qiymətini  müəyyənləşdirir.  İkinci  müqayisə 

üçün  ölçünün  nümunə  qiyməti 

2

0

1

0

1

2

2

−

−

+

⋅

=

U

U

Q

U

k

 

(

2

>

i

 olduqda, 

1

Q

, 

1

2

=

Q

, 

0

=

i

Q

 kodu ilə  müəyyənləşir). 

Müqayisənin  sonu  ikinci  dərəcənin 

2

Q

  qiymətini 

formalaşdırır.  n   müqayisə  əməliyyatı  yerinə  yetirildikdən 

sonra 

i

Q

 

qiymətlərinin ardıcıllığı nəticənin kodunu yaradır. 

Bu nəticə  

(

]

0

;

2

0

n

x

k

x

U

U

U

U

−

⋅

−

∈

−

=

∆

 

yaxınlaşma  xətası  (natamam  kompensasiya  kəmiyyəti)  ilə 

giriş kəmiyyətinin 

∑

=

−

⋅

=

n

i

i

i

x

Q

U

U

1

0

2  

  qiymətinə  uyğundur. 

x

U

∆

  xətası  kvantlama  addımının 

ölçüsünü 

n

k

U

U

−

⋅

=

∆

2

0

  aşmır.  Yaxınlaşma  xətasının 

sərhədlərinin simmetrikləşdirilməsi 

2

x

U

∆

 düzəlişinin tətbiqi 

ilə,  texniki  reallaşdırma  zamanı  isə  müqayisə  qurğusunun 

xarektristikasının  additiv  sürüşməsini  daxil  etməklə  əldə 

229 

 

olunur.  Çeviricinin  sxeminə  nümunə  şək.  6.14-də 

verilmişdir.  

 

 

Şə

k. 6.14. Diskret ölçülü ardıcıl yaxınlaşma çeviricisi 

 

Müqayisə qurğusu MQ  

x

U

 və 

k

U

 giriş təsirlərinə 

R

 

siqnalı ilə reaksiya verir. Bu siqnal idarəetmə qurğusuna İQ 

daxil  olur. 

R

  siqnalının 

k

x

U

U ≥

  və 

k

x

U

U <

 

qarşılıqlıistisna  vəziyyətlərini  əks  etdirən  səviyyələrinə 

uyğun  olaraq  məntiqi  0  və  1  qiymətlərini  verək.  Ölçünün 

kompensasiyaedici 

qiyməti 

k

U

 

rəqəmsal-analoq 

çeviricisindən  RAÇ  daxil  olur.  RAÇ  ikilik  kodla  (İQ 

çıxışındakı 

i

Q

 siqnallarının kombinasiyası ilə) idarə olunur. 

İ

darəetmə  qurğusu  İQ  takt  impulsları  generatorundan  TİG, 

takt  impulsları  paylaşdırıcısından  TİP,  məntiqi  vurma 

ə

məliyyatını  yerinə  yetirən  VƏ  sxemlərindən,  RS-

triggerindən  Tg  və  analoji  triggerlərdən  Tg

i

  təşkil  olunub. 

Sonuncular  yaxınlaşmalar  registrini  yaradır.  Sadalanana 

triggerlər  bir  istiqamətverici  girişə  və  iki  identik  atma 

girişlərinə  malikdir.  İstiqamətverici  girişə  məntiqi  1-ə 

ekvivalent  siqnalın  təsiri  triggerin  Q   çıxış  siqnalını  1 

230 

 

vəziyyətinə  çevirir.  Atma  girişlərindən  istənilən  birinə 

analoji  təsir  əks  nəticəyə  gətirir,  yəni 

0

=

Q

.  TİP  qovşağı 

nümunələri  idarəetmə  kodları  ardıcıllığının  generasiyası 

üçündür.  Hər  bir  kod  (

i

S

  çıxışları  )  bir  1  və  (

1

+

i

)  sıfıra 

malikdir. Hər bir növbəti kod əvvəlkindən 2 dəfə kiçik ədədi 

ifadə  edir.  Sonuncu  kod  (ancaq

1

2

=

+

n

S

)  çevirmə  siklinin 

sonunu  müəyyən  edir  (Stop-siqnal).  Kodun  əvəz  edilməsi 

takt siqnalına 

T

 görə baş verir. Adətən TİP ədədləri paralel 

daxil  etmək  üçün  girişləri  olan  sürüşmə  registri  əsasında 

yaradılır. Bu halda siqnal 

0

2

=

+

n

S

 registri qiyməti 

T

 siqnal 

impulsunun təsirindən sonra 

i

S

 çıxışlarında olan 100 . . . 0 

(

1

1

=

S

) kodunu yazma rejiminə keçirir. 

Qurğunun  işi  Atma  və  İşəsalma  əmrləri  ilə  başlayır. 

Atma

  əmri  triggerlərin  çıxış  siqnallarını  sıfır  vəziyyətinə 

keçirir  (qabaqkı  çevirmə  tsiklinin  nəticəsi  bu  zaman  məhv 

edilir). İşəsalma əmri triggerin Tg çıxışında 

1

=

Q

 qiymətini 

qoyur,  bununla 

T

  siqnalının  VƏ  elementindən  TİP-in  takt 

girişinə keçməsinə icazə verir. Birinci impulsun gəlməsi ilə 

TİP-nin  çıxışlarında  100  .  .  0  kodu  yaranır. 

1

1 =

S

  siqnalı 

Tg1-in çıxışında 

1

1

=

Q

 siqnalının meydana gəlməsinə səbəb 

olur. 

i

Q

-nin  bu  halına  RAÇ  ölçünün 

1

0

2

−

⋅

= U

U

k

  qiyməti 

ilə 

cavab 

verir. 

R

 

siqnalı 

(MQ-dən) 

növbəti 

mərhələdə

k

x

U

U <

 (

1

=

R

) olduqda Tg1-i atmağa hazırlayır 

və  ya  onu 

k

x

U

U ≥

  (

0

=

R

)  olduqda  qadağan  edir. 

Triggerlərin  Tg

i

  atma  siqnalları  VƏ

i

  elementlərinin 

çıxışlarında 

1

1

=

+

i

RS

 olduqda formalaşır. İkinci mərhələnin 

başlanması  ilə  TİP-in  çıxışında  010  .  .  .  0  kodu  meydana 

gəlir. Ona uyğun 

1

2 =

S

 siqnalı 

1

2

=

Q

 dərəcəsini qoyur və 

1

Q   qiymətinin  seçilməsini  yekunlaşdırır.  RAÇ-ı  idarəetmə 

kodu iki qiymətdən birini: 010 . . . 0 və ya 110 . . . 0 qəbul 

edir.  (

1

+

n

)-ci  mərhələnin  başlanması  ilə  çıxış  kodunun 

231 

 

formalaşması  yekunlaşır.  Növbəti  mərhələdə 

2

+

n

S

  siqnalı 

Tg-ni  başlanğıc  vəziyyətə  atır  və 

T

  siqnalının  TİP-ə  təsiri 

kəsilir. Çevirmə tsikli bununla bitir.  

ARÇ-nin  xətasının  tərkib  hissələri:  dərəcələrin 

sayından  asılı  olan  diskretlik  xətası;  ölçünün  qiymətlərinin 

təzələnməsinin  xətası  (RAÇ-in  dəqiqliyi  ilə  müəyyənləşir); 

müqayisə xətası.  

Çevirmə  sürətinə  əsas  təsiri  ölçünün  qiymətlərinin 

dəyişməsini  müşayət  edən  keçid  prosesləri  göstərir.  Bir 

çevirmə taktına adətən ən azı 50 nsan ayrılır. 

Mikrosxem şəklində müasir dəqiq ARÇ gərginliyin 16 

– dərəcəli ikilik koda 5 mksan ərzində 

%

0015

,

0

±

 gətirilmiş 

xəta ilə çevrilməsini həyata keçirir.  

 

 

   

6.5.4. Kəmiyyətcə sabit kompensasiyalı ardıcıl 

yaxınlaşma çeviriciləri 

 

Bu qurğular giriş analoq kəmiyyətini 

x

U

 eyni təsirlər 

(addımlar) sırası vasitəsi ilə ikilik koda çevirir. Hər bir təsir 

bir  bitlik  çevirmələri  yerinə  yetirir  və  iki  əməliyyatdan 

ibarətdir:  

• giriş kəmiyyəti 

i

U

 ölçünün qiyməti 

0

U

 ilə müqayisə 

olunur  və  kodun 

i

-ci  dərəcəsinin    müvafiq  qiymətini 

i

Q

 

formalaşdırır,  yəni 

0

U

U

i

>

  olarsa,  onda 

1

=

i

Q

, 

0

U

U

i

≤

 

olarsa,  onda 

0

=

i

Q

;  müqayisənin  nəticəsi 

i

Q

U

0

  giriş 

kəmiyyətinin qiymətləndirilməsidir;  

•  son  n -cidən  başqa,  növbəti  addım  üçün 

1

+

i

U

 

giriş 

siqnalı formalaşır, yəni:  

(

)

i

i

i

Q

U

U

U

0

1

2

−

=

+

. 

Beləliklə, giriş kəmiyyəti: 

232 

 

2

1

0

+

+

=

i

i

i

U

Q

U

U

. 

1

U

 

kəmiyyətinə 

n

 

təsirin 

ardıcıl 

tətbiqi 

approksimasiyaya gətirib çıxarır:  

2

2

1

1

1

0

1

+

=

−

+

=

∑

n

n

i

i

i

U

Q

U

U

. 

Çevirmənin  nəticəsinin  ikilik  kodunun  böyük 

dərəcəsinə 

1

Q

 qiyməti uyğun gəlir. Məhdud mənfi olmayan 

giriş  təsiri  (

m

x

U

U ≤

≤

0

)  üçün 

2

0

m

U

U =

  olduqda 

∑

=

=

n

i

i

i

m

x

Q

U

U

1

2

  yaxınlaşması 

n

m

x

U

U

2

±

=

∆

  xəta  həddi  ilə 

doğrudur.  

Bir addım çevirməni yerinə yetirən bəndin sxemi (şək. 

6.15) 

i

Q

  çıxışlı  birinci  əməliyyatı  yerinə  yetirən  və  analoq 

açarı  A  idarə  edən  müqayisə  qurğusundan  MQ,  növbəti 

addım  üçün 

1

+

i

U

  qiymətini  müəyənləşdirən  çıxma 

ə

məliyyatını yerinə yetirən qurğudan ÇQ və ötürmə əmsalı 2 

olan  gücləndiricidən  G  ibarətdir.  Sxemə  seçmə-saxlama 

qurğusu  (analoq  yaddaş)  SSQ  əlavə  edilmişdir  ki,  onun 

təyinatı  qısa  zaman  intervalında  giriş  təsirinin  qiymətini 

qeyd etmək (seçmək) və onu bütün çevirmə addımı ərzində 

saxlamaqdır.  SSQ-nin  tətbiqi  giriş  kəmiyyətinin  mümkün 

dəyişmələrinin  çevirmənin  nəticəsinə  təsirini  istisna  edir. 

SSQ-nin  idarə    olunması 

T

  periodlu  siqnalla  həyata 

keçirilir.  

 

Şə

k. 6.15. Çeviricinin bir bəndinin sxemi 

 

233 

 

n

  ardıcıl  qoşulmuş  bəndin  tətbiqi  n -dərəcəli  çevirici 

(şək. 6.16) yaratmağa imkan verir.  

 

 

Şə

k. 6.16. Ardıcıl yaxınlaşmalı eyni vaxtlı 

 (konveyer) çeviricinin sxemi 

 

O,  giriş  siqnalından  n   ardıcıl  seçimin  eyni  zamanda 

çevrilməsini    həyata  keçirir  (konveyer  kimi).  Belə  üsul 

tsiklin uzunluğunu 

nT

 saxlamaqla hər bir seçimin çevrilmə 

sürətini  artırır.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  birincidən  başqa 

qalan  bütün  bəndlərdən  seçmə-saxlama  qurğularının 

çıxarılması konveyer prinsipini pozur.  

Bufer  sürüşdürmə  registrləri,  məsələn,  SRg1,  SRg2 

idarəedici takt siqnalı (

T

) ilə sinxron bir addım intervalının 

misilləri olan zəruri zamana görə gecikdirilmələr daxil edir. 

Birinci  registr  SRg1 

1

Q   birinci  çevirmə  addımının 

nəticəsini   

(

)

T

n

1

+

 intervalı qədər, ikincini Q2 - 

nT

 qədər 

və s. sonuncu   n -ci registr 

n

Q

-i 

T

 qədər gecikdirir.  

Bu  halda  aləti  xətanın  səbəbləri  ola  bilər:  SSQ-nin 

ötürmə 

ə

msallarının 

vahiddən 

meyillənməsi, 

gücləndiricilərin  ötürmə  əmsallarının  nominal  qiymətdən 

fərqlənməsi,  hər  bir  MQ-də  həssaslıq  həddinin  olması,  ÇQ 

çəki  əmsallarının  vahiddən  meyillənməsi,  bütün  sayılan 

bəndlərdə  xarakteristikaların  additiv  sürüşmələrinin  olması, 

həmçinin  ölçünün  xətası  və  onun  qiymətinin  bəndlərə 

ötürülməsinin qeyri-dəqiqliyi.  

234 

 

Bu  çevirmə  prinsipi  əsasında  informasiya  ölçmə 

sistemlərinin  və  rəqəmsal  ossilloqrafların  tərkibinə  daxil 

olan  və  sürətlə  dəyişən  proseslərin  ölçülməsi  üçün  nəzərdə 

tutulan bəndlər yaradılır.  

ARÇ  (gərginlikləri  ölçmək  üçün)  mikrosxem  kimi 

hazırlandıqda  200  MHs-dək  tezliklə  ikilik  koda  çevirməni 

(10  dərəcəyə  qədər)  həyata  keçirməyə  qadirdir.  Çevirmə 

tsiklinin  müddətini  azaltmaq    üçün  ardıcıl  yaxınlaşma  və 

tutuşdurma 

metodlarını 

birləşdirən 

kombinəolunmuş 

sxemdən istifadə edilir. Sonuncu metodla kiçik dərəcələr (3-

dən 5-dək) formalaşdırılır. 

   

6.5.5. Eyniləşdirmə çeviriciləri 

   

Belə  çeviricilərdə  giriş  kəmiyyəti 

x

U

  eyni  vaxtda 

ölçülər dəsti ilə təzələnən diskret qiymətlərlə 

k

U

 müqayisə 

olunur.  Nəticələrin  müqayisəsinin  məcmusuna  görə 

x

U

 

qiymətləndirilir.  

Gərginlik  üçün  ARÇ-nin    sxemi  şək.  6.17-də 

göstərilmişdir.  

 

Şə

k. 6.17. Gərginlik üçün tutuşdurma ARÇ 

235 

 

 

Burada  GM  -  kvantlamanın 

k

U

  (

N

k

...,

,

2

,

1

=

) 

N

səviyyəsinə    müvafiq  gərginliklər  mənbəyi;  MQ

k

  - 

müaqyisə  qurğuları;  KF  -    ikilik  kod  formalaşdırıcısı;  Rg  - 

bufer registri; TİG - takt impulsları generatoru.  

Gərginliklər mənbəyi GM, bir qayda olaraq, 

0

U

 dayaq 

gərginlik mənbəyindən qidalanana rezistiv bölücüdən ibarət 

olub kvantlama səviyyələrini formalaşdırır: 

(

)

k

k

U

k

U

U

∆

−

+

=

1

1

, 

burada 

k

U

∆

 - kvantlama addımı, 

1

−

−

=

∆

k

k

k

U

U

U

. 

k

x

U

N

U

∆

≤

≤

0

 olduqda diskretlik xətasının 

sərhədlərini simmetrik etmək üçün 

1

U

 səviyyəsinin qiyməti 

2

k

U

∆

-yə bərabər seçilir. 

 

m

x

U

U >

 giriş gərginliyi müqayisə qurğularının MQ

k

 

çıxışlarında bütün 

m

k ≤

 üçün 

1

=

k

Z

siqnallarının meydana 

gəlməsimə  səbəb  olur,  qalan  MQ-in  çıxışlarında  siqnallar 

dəyişməz qalır - 

0

=

>m

k

Z

. Bütün 

1

=

k

Z

 qiymətlərinin cəmi 

2

k

x

U

U

∆

±

=

∆

  xəta  həddi  ilə 

x

U

  yaxınlaşmanı  təşkil  edir. 

İ

kilik  kod  formalaşdırıcısı  KF  kombinator  məntiq  avtomatı 

olmaqla bütün siqnallar 

k

Z

 ilə əks olunan ədədi ikilik koda 

çevirir. Bu kod bufer registrinə Rg (yaddaş) yazılır. Periodik 

yazma siqnalı TİG-dən daxil olur.  

  Bu  halda  xəta  mənbələrini 

k

U

  kvantlama 

səviyyələrinin  qiymətlərinin  nominaldan  meyillənməsi  və 

müqayisə qurğularının işləmə həddləri təşkil edir.  

  Sürətlə  dəyişən  gərginliklərin  işlənməsi  üçün 

nəzərdə  tutulan  qurğunun  girişində  TİG-dən  siqnalla  idarə 

olunan  SSQ  tətbiq  olunur.  Sinxron  işləyən  SSQ  və  Rg-nin 

tətbiqi çevirmənin hər tsiklinin başlanğıcını və sonunu qeyd 

236 

 

etməyə  imkan  verir  ki,  bu  da  hesabatların    tarixinin 

müəyyən edilməsi xətasını azaldır.  

  Eyniləşdirmə ARÇ mikrosxem kimi kodun dərəcələr 

sayı 10-dan çox olmamaqla buraxılır. Məhdudiyyət MQ sayı 

çox  olduqda  giriş  gərginliyinin  tam  giriş  müqavimətinə 

buraxıla  bilən  az  təsirini  təmin  etmənin  çətinliyi  ilə 

ə

laqədardır,  belə  ki,  yarımkeçirici  keçidlərin  tutumunun 

girişə təsiri nəzərə alınacaq qədər olur. Bu təsirdən dinamik 

xəta  asılıdır.  1GHs  çevirmə  tezlikli  8-dərəcəli  ARÇ 

mikrosxemlər məlumdur.  

  

Belə  ARÇ  rəqəmsal  ossilloqraflarda  və  informasiya 

ölçmə sistemlərində tətiq olunur.  

Çeviricilərin  qurulmasının  konveyer  üsulu  giriş 

siqnalının  diskret  qiymətlərini  (hesabatlarını)  onlara  uyğun 

(ekvivalent) kodlar sırasına (selinə) çevirmək üçün bir neçə 

ARÇ  ilə  ardıcıl  tətbiq  olunmasından  ibarətdir.  Kodlar 

(yanaşı) dərəcə qruplarından formalaşır, qruplardan hər biri 

müəyyən  ARÇ-də  çevirmənin  nəticəsidir.  Birinci  ARÇ 

kodun böyük dərəcələr qrupunu formalaşdırır. Böyüklüyünə 

görə  növbəti  dərəcələr  qrupu  ikinci  ARÇ  tərəfindən  giriş 

kəmiyyəti  ilə  birinci  ARÇ  ilə  çevirmənin  nəticəsinə  uyğun 

qiymətin  fərqinə  görə  müəyyənləşir.  Kod  dərəcələrinin 

qalan qiymətləri analoji təyin edilir.  

Çeviricilərin birləşdirilməsinin bu üsulu çıxış kodunun 

dərəcəliliyini  artırmağa,  qurğunu  sadələşdirməyə  və 

qiymətini  azaltmağa  imkan  verir.  Yaradılması  üçün  məlum 

olduğu  kimi 

1

2 −

=

n

N

sayda  müqayisə  qurğusu  tələb 

olunan  ( n -  dərəcələrin  sayıdır)  tutuşdurma  ARÇ 

birləşdirildikdə üsulun üstün xassələri daha parlaq üzə çıxır. 

Belə  ki,  10-dərəcəli  ARÇ  üçün  1023  MQ  lazım  gəlir.  Hər 

biri 

5

2

1

=

= n

n

dərəcəli  olmaqla  iki  ARÇ-nin  tətbiqi  MQ 

sayını 62-dək ixtisar etməyə imkan verir.  

 

İ

ki  ARÇ  tətbiq  edilən  konveyer  çevirmə  üsulunun 

sxemi şək. 6.18-də verilmişdir, burada SSQ1 – SSQ4 seçmə 

237 

 

-  saxlama  qurğuları;  ARÇ1  və  ARÇ2  -  bufer  reqistrləri 

olmayan  eyniləşdirmə  ARÇ  (bax  şəkil  6.17),  onlar  çıxış 

kodunun  dərəcəsi  müvafiq  olaraq 

1

n

  və 

2

n

  olmaqla  eyni 

kvantlama  addımına  malikdir;  RAÇ  –  rəqəmsal-analoq 

çevirici; ÇQ - çıxma əməliyyatını yerinə yetirən qurğu; G - 

gücləndirici;  NTQ  -  nəticəni  korreksiya  edən  qurğu;  Rg1  – 

Rg3 - bufer registrləri. Periodik impuls  siqnalı 

T

 qurğunun 

işini 

sinxronlaşdırır. 

 

Şə

k.6.18. İki tutuşdurma ARÇ-nin 

 konveyer birləşdirilmə sxemi 

 

Onun  periodu 

t

∆

  kəmiyyətin 

x

U

  diskretlənmə 

intervalını  müəyyənləşdirir.  Tutaq  ki,  SSQ-nın  xətası 

yoxdur, yəni: 

(

)

( )

( ) ( )

t

U

t

t

U

t

t

U

x

x

x

δ

=

=

∆

−

1

2

, 

burada 

( )

t

δ

  -  (impuls)  delta-funksiyadır.  Birinci  periodun 

t

∆

 keçməsi ilə qiymətləndirmənin kodu 

1

n

 Rg1-in çıxışında 

meydana  gəlir,  SSQ3-ün  çıxışından  isə  koda  görə  bərpa 

olunan 

(RAÇ 

çeviricisi 

ilə) 

qiymət 

(

)

k

U

n

t

t

U

∆

=

∆

−

1

1

meydana  gəlir,  burada 

k

U

∆

  kvantlama 

addımıdır.  İkinci  interval 

t

∆

  ərzində  çıxma  əməliyyatını 

yerinə  yetirən  qurğu  ÇQ 

(

)

(

)

t

t

U

t

t

U

U

x

∆

−

−

∆

−

=

∆

1

2

1

 

fərqini  müəyyənləşdirir,  gücləndirici  G  isə  onun  miqyasını 

(

)

1

2

−

n

  dəfə  dəyişir. 

Bu  əməliyyatların  nəticəsi 

(

)

(

)

1

2

2

1

−

∆

=

∆

−

∆

n

U

t

t

U

  SSQ4  vasitəsi  ilə  ARÇ2-nin 

238 

 

girişinə  daxil  olur.  Eyni  vaxtda 

1

n

  kodu  Rg2-də  qeyd 

olunur. ARÇ2-də çevirmənin nəticələri - 

2

n

 və 

1

n

 kodları - 

NTQ qurğusuna (tam cəmləyici) daxil olur ki, burada onlar 

çıxış  kodunun  dərəcələrini 

1

2

1

−

+

=

n

n

n

  miqdarında 

yaradır (öz çəkilərinə uyğun). Sonuncu bərabərlik onu ifadə 

edir ki, 

2

n

 kodun böyük dərəcəsi 

1

n

 kodun kiçik dərəcəsini 

üstələməlidir. Buna səbəb 

k

U

U

∆

±

≤

∆

1

 fərq işarəsini təyin 

etmənin  vacibliyidir. 

2

n

kodun  böyük  dərəcəsi    işarəlidir. 

x

U

  kəmiyyətinin  çevrilməsinin  yekun  nəticəsi 

t

∆

3

  zaman 

intervalının keçməsi ilə Rg3-ün çıxışında meydana gəlir.  

Yaddaş  qurğuları  (SSQ  və  Pg)  qabaqkı  qiymətin 

işlənməsi  başa  çatdıqdan  sonra  növbəti  hesabata 

x

U

 

görə 

ə

məliyyatları  yerinə  yetirmək  üçün  bəndləri  azad  etməyə 

imkan verir. Dərəcələri ( n ) artırmaq üçün bu üsulun tətbiqi 

kiçik dərəcə həddlərində çevirmə xətasını təmin edən RAÇ, 

ÇQ  və  G  bəndlərinin  yaradılmasının  çətinliyi  ilə 

məhdudlaşır.