MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Øÿêil 2. Ìöàñèð åêîëîýèéàíûí ñòðóêòóðó 

(Í.Ô.Ðåìåðñÿ ýþðÿ), 1994, äÿéèøèêëÿ 

 

- bioloji resursların səmərəli istifadəsinin (istismarının) elmi əsaslarını yaratmaq, insan fəaliyyətinin təsiri 

altında təbiətin dəyişməsini proqnozlaşdırmaq və biosferdə baş verən prosesləri, insanın yaşadığı mühitin 

saxlanmasını idarə etmək; 

- populyasiyanın sayını nizamlamaq; 

- zərərli növlərə (ziyanvericilərə) qarşı kimyəvi vasitələrin minimum istifadəsini təmin edən tədbirlər siste-

mini hazırlamaq; 

- landşaftın bu və ya digər komponentlərinin və elementlərinin xassələrinin təyin edilməsinin, o cümlədən 

təbii mühitin çirklənməsinin ekoloji indiqasiyası; 

- pozulmuş  təbii sistemlərin bərpa olunması, o cümlədən istifadədən çıxmış  kənd təsərrüfatı sahələrinin 

rekultivasiyası, otlaqların, gücdən düşmüş torpaqların, su hövzələrinin və s. bərpası; 

- sənayedən (istehsaldan) təsərrüfata keçmək; 

- biosferin etalon sahələrinin qorunub saxlanması.  

---

 

12

Ekologiya elminin son tətbiqi nəticələri aşağıdakılardan ibarət olmalıdır: müasir və gələcək nəsilləri sağlam 

ətraf mühitlə  təmin etmək üçün elmi əsaslar hazırlamaq; təbii ehtiyatların mühafizəsi və tullantısız 

texnologiyanın ekoloji əsaslarını  aşkar etmək; optimal və etibarlı  fəaliyyət göstərən süni (antropogen) 

ekosistemlər, xüsusilə kənd təsərrüfatı yaratmaq; rəsmi və qeyri-rəsmi səviyyələrdə ekoloji təhsilə və əhalinin 

bütün təbəqələri arasında ekoloji mədəniyyətə yiyələnmək. Əsaslı ekoloji tədqiqatlar məhz bu vəzifələrin həyata 

keçirilməsi istiqamətinə yönəldilməlidir. 

 

 

Şəkil 3. 

 Ekologiya  və  ətraf mühitin mühafizəsi kitabına aşağıdakı mövzular daxil edilmişdir: Dünyada və 

Azərbaycan Respublikasında ekologiya elminin tarixi; həyat mühiti və ekoloji faktorların geniş xarakteristikası; 

populyasiyalar, biosenozlar (biotik qruplaşmalar), ekosistemlər və biosferin ətraflı təhlili; landşaft əsasında bios-

ferin təbii ekosistemlərinin (yerüstü ekosistemlər – biomlar, şirinsulu və  dəniz ekosistemləri) təsnifatı; təbii 

ehtiyatların – atmosfer, hidrosfer, litosfer, torpaq və bitki örtüyünün dünyada və respublikamızda müasir 

vəziyyəti və ekoloji poblemləri; insanla təbii ehtiyatlar arasındakı qarşılıqlı əlaqələr; ekosistemin təbii və antro-

pogen dinamikası; xüsusi mühafizə olunan ərazilər; qoruqlar, yasaqlıqlar, milli parklar; beynəlxalq və daxili 

turizm; təbiəti mühafizə  tədbirləri; pestisidlərdən, gübrələrdən istifadənin və suvarmanın ekoloji problemləri; 

dünyada və respublikamızda meşəsizləşdirmə və səhralaşma problemləri; torpağın rekultivasiyası; bəşəriyyətin 

sosial problemlərinin (urbanizasiya, energetika, ərzaq və kənd təsərrüfatı, nüvə müharibəsi, əhalinin sağlamlığı) 

ekoloji aspektlər; yeni sivilizasiya dövrünün ekologiyası məsələləri.