Menejment va marketing

Determinlashgan modellar model o'zgaruvchilari orasidagi qat’iy funksional
bog'lanishni taxmin qiladi. Stoxastik modellar izlanayotgan ko'rsatkichga tasodifiy ta’sirni mavjud deb faraz qiladi va ularni tasvirlashga ehtimollar nazariyasi va matematik statistika vositalarini qo’llaydi.
Iqtisodchilar turli iqtisodiy hodisalarni o’rganish uchun ularning iqtisodiy model deb atalgan formal tasvirlanishlaridan foydalanishadi. Iqtisodiy modellarga iste’molchilarni tanlash modeli, firmalar modeli, iqtisodiy o’sish modeli, tovarli, faktorli, moliyaviy bozorlarda muvazanat modellari va boshqalarni misol qilib olish mumkin.
Iqtisodiy modellarni tuzish quyidagi bosqichlardan iborat:

• 
  Tadqiqot maqsadi va predmeti aniq ifodalanadi.
  
• 
  Qaralayotgan iqtisodiy tizimda qo'yilgan maqsadga mos keluvchi tuzilishli va funksional elementlaming ichidan eng muhim, sifatlilari ajratib olinadi.
  

• 
  Model elementlari orasidagi bog’lanishlar ifodalanadi.
  
• 
  Matematik model tuziladi.
  
• 
  Matematik model bo’yicha hisob-kitoblar olib boriladi va yechim iqtisodiy tahlil qilinadi.
  

Masala.Bir yildan keyin $12000 olish uchun bankka berilgan stavkada (20 % yillik) qancha so’m qo'yish kerak?
Bu masalaning modelini tuzish uchun quyidagi belgilashlarni kiritamiz: -orqali boshlang'ich summani, -orqali oxirgi summani, R-orqali foiz stavkasini belgilaymiz.
U holda oxirgi summaning ko’rinishi

Bo’ladi.Dastlabki summa esa

dan iborat bo'ladi.
Masala.Suv xo'jaligi korxonasi texnika bilan qayta qurollanishi mehnat unumdorligi o'rtacha 20 % ga oshirildi. Korxonaning dastlabki ishlab chiqarish hajmi qancha bo'lganda u 12000 birlik mahsulot ishlab chiqara oladi? Iqtisodiy masalaning modeli tuzilsin.
Korxonaning dastlabki ishlab chiqarish hajmini - , keying ishlab chiqarish hajmini- , o'sish unumdorligini, R deb belgilaymiz.
O'rtacha mehnat unumdorligi ni hisobga olsak (bu yerda L-ishchi kuchi), boshlang’ich ishlab chiqarish hajmi

bundan dastlabki ishlab chiqarish hajmi:

hosil bo’ladi.