MergedFile

Şəkil 5.3. Diaqramların təsvirinə dair nümunələr. 
 
Bu formalardan hansının verilmiş iş üçün yararlı olmasını qiymətləndirə 
biləcək  meyar  mövcud  deyil.  Toplanmış  verilənlərin  növləri  çox  vaxt 
müəyyən  təsvir  formalarının  tətbiqini  elə  öncədən  istisna  edir.  Məsələn, 
ə
gər  bir  parametrin  artımı  və  ya  müxtəlif  parametrlərin  qarşılıqlı  asılı-
lıqlarını  göstərmək  gərəkdirsə,  onda  qrafiki  işləmələrdən  istifadə  etmək 
məsləhət  görülür.  Rəqəmli  material  oxucuya  mətni  daha  yaxşı  başa 

---

Yazma metodikası 
 
 
 
110 
düşməyə  xidmət  edərsə,  onda  verilənlərin  cədvəl  şəklində  təsviri 
ə
lverişlidir.  Burada  eyni  verilənlərin  müxtəlif  təsvir  formalarından 
istifadəsinə yol verilmir [67].  
Cədvəllərin  yuxarı  hissələrində  əşya,  zaman  və  ya  parametr 
vahidlərindən ibarət başlıq yerləşdirilir. Başlığın altında çox vaxt bir neçə 
sətir  yer  alır.  Eyni  növlü  sütunların  eni  bərabər  götürülməli,  mətn  boyu 
müqayisə  olunan  cədvəllərin  başlıqları  eyni  olmalıdır.  Əgər  cədvəlin  bir 
səhifədə  yerləşdirilməsi  mümkün  deyilsə,  onda  onun  bir  hissəsi  digər 
səhifəyə keçirilir və orada başlıq təkrar edilir. Bu halda cədvəlin adı birinci 
səhifədə  qeyd  edilir,  sonrakı  səhifələrin isə  yuxarı  hissəsinin  sol  tərəfində 
“Cədvəlin  davamı”  yazılır.  Burada  davam  edilən  cədvəlin  nömrəsi  də 
göstərilir, məsələn “Cədvəl 12–nin davamı”.   
Adətən  statistik  verilənlərin  toplandığı  cədvəllərdə  müəyyən  iş  ardıcıl-
lığı (məsələn: eksperimentlərin planlanmasında), hər hansı bir proses göstə-
ricisinin  onun  parametrlərindən  asılılığı  və  ya  eyni  zamanda  hesablama 
üçün verilənlərin müəyyən meyar əsasında cəmlənməsi təsvir edilir. Cədvəl 
və  ya  diaqramlardan  istifadə  zamanı  onlardan  hansının  verilənlərin 
asılılığını  daha  aydın  təsvir  etməsini  nəzərə  almaq  lazımdır.  Cədvəlin 
üstünlüyü  ondan  ibarətdir  ki,  bir  sütunda  yerləşən  parametrdən  asılı  olan 
çoxlu sayda digər parametrləri əyani təsvir etmək mümkündür. Diaqramda 
belə  asılılıqlar  qarışıqlıq  yaradır.  Cədvəl  təkcə  parametr  və  kəmiyyətlər 
arasındakı  asılılığın  yox,  həmçinin  münasibətlərin  keyfiyyətlə təsvirinə  də 
imkan verir.  
Cədvəlin nömrələnməsi fəsil daxilində aparılır və ardıcıl yerinə yetirilir, 
məsələn: Cədvəl 2.1. Əlavədə olan cədvəllər isə əlavənin nömrəsinə əsasən 
nömrələnirlər, məsələn: Cədvəl Ə.1.