Metall va qotishmalarga termik va kimyoviy-termik ishlov berish asoslari
Yüklə 84,5 Kb.
|
|
Bo‘shatish.
Bo‘shatish termik ishlov berishning yakunlovchi operatsiyasi boMib, toblangan poMatni kritik nuqtadan (Ac,) past temperaturagacha qizdi- rish, shu temperaturada ushlab turish hamda sekin yoki tez sovitishdan iborat. Bo‘shatishdan maqsad poMatdagi kuchlanishni ketkazish yoki yuqotish hamda qovushqoqligini oshirib, qattiqqligini kamaytirishdan iborat. Bo‘shatish uchun po‘lat 150~600°C temperaturagacha qizdiriladi. Qizdirish temperaturasiga ko‘ra past, o'rtacha va yuqori temperaturada bo‘shatish xillari boMadi. Past temperaturada bo‘shatishda toblangan poMat 150-250°C gacha qizdiriladi. Ma’lum vaqt (1-3 soat) ushbu temperaturada tutib turilganda detal bo‘shatilgan martensit strukturasini oladi. Past temperaturada bo‘shatilganda toblashda yuzaga kelgan kuchlanishlar yo‘qotiladi. Agar po‘latda qoldiq austenit anchagina boMsa, past temperaturada bo‘shatilgandan so'ng, qattiqligi 2-3 birlikka ortishi mumkin. Past temperaturada bo‘shatish asbobsozlik poiatlari sementitlangandan, sirtqi toblangandan keyin qoMlaniladi. Toblangan po‘latni o‘rtacha temperaturada bo‘shatish uchun 350- 450°C temperaturagacha qizdiriladi. Natijada troostit strukturasi hosil bo‘ladi. Bunday bo‘shatishdan so‘ng, buyumlarning elastikligi yaxshi, qovushqoqligi yetarli darajada bo‘lishi bilan birga qattiqligi (41-46 HRC) va mustahkamligi nisbatan katta bo‘ladi. Shuning uchun prujina va ressorlar o‘rtacha temperaturalarda bo‘shatiladi. Yuqori temperaturada bo‘shatishda toblangan buyumlar 450-650°C gacha qizdiriladi. Shunday qizdirilib, ma’lum vaqt tutib turilgach, sorbit strukturasi hosil bo‘ladi. Normallashdan keyin olingan sorbitdan farqli ravishda yuqori temperaturada bo‘shatishdan so‘ng sementit donador strukturaga ega bo‘ladi. Bu zarbiy qovushqoqlikni keskin oshiradi. Shuning uchun foydalanayotgan paytda zarbiy kuchlar tushadigan mashina detallari yuqori temperaturalarda bo‘shatiladi. Toblash bilan yuqori temperaturada bo‘shatish birgalikda poMatning xossalarini yaxshilash deb ataladi. Bo‘shatish temperaturasi qancha yuqori boMsa, zarbiy qovushqoqlik shuncha kattalashadi, lekin ba’zi konstruksion poMatlarda zarbiy qovushqoqlikning kamayishi ham kuzatiladi. Bu nuqson bo‘shatish mo‘rtliga deyiladi, u bo‘shatishdagi sovitish tezligiga bogMiq boMib, martensitning sorbitda notekis aylanishi bilan tushuntiriladi. Uglerodli poMatlardan yasalgan detallar qaytadan qizdirilganda bo‘shatish mo‘rtligi kuzatilmaydi. Legirlangan poMatlar uchun bo‘shatish mo‘rtligi qaytalay beradi, shuning uchun bo‘shatish mo‘rtligiga moyil boMgan poMatlardan yasalgan buyumlarni qiziydigan sharoitda ishlatib boMmaydi. Yüklə 84,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|