5.Tarkibida temir bo’lgan organik birikmalar minerallanishi. Temir kam miqdorda bo’lsa xam xamma tirik organizmlar uchun eng zarur element. Inson qonidan boshlab mikroorganizmlardagi nafas olish fermentlaigacha temirga muhtoj. Chunki bu element oksidlanish qaytarilish amalga oshishiga eng moyil elnment. Temir o’z valentligini oson o’zgartirib q2 va q3 valentlikka aylana bilish qobiliyati, oksidlanish qaytarilishda, ya’niy elektron chiqarib yuborish va qabul qilishda juda ahamitli. Tuproqda temir organik va onarganikshakilda bo’ladi. Organik shakli fermentlaridan katalaza, perioksidaza, temir tsitoxroloksidaza, temirporfirinlik birikmalari tarkibida bo’ladi. Ko’pchilik xemosroganogeteretrof (bakteriya, aktinomitsitlar, zamburuglar) temirni minerallashtirish qobiliyatiga egalar. Bular ta’sirida aerob sharoitida temir organik birikmalaridan ajralib chiqadi va temir oksidi gidratlarni hosil qilib cho’kmaga o’tadi. Ammo, bu jarayon mikroorganizmlarning temirga emas, u bilan birikma hosil qilgan organik moddaga ta’siri natijasida sodir bo’ladi.
6.Temir birikmalarning oksidlanib qaytarilishi. Temirning oksidlanishida bevosita yoki bilvosita ishtirok etuvchi mikroorganizmlar xilma xildir. Suv xavzalarida yashovchi bakteriyalarning Blastokaulis avlodiga, tuproqdagi Seleberna avlodiga, ipsimon bakteriyalarning Leptotripks, Krenotriks avlodiga mansub. Organizmlar shular jumlasidandir. Leptotrikslar 2 valentlik temirt birikmalarini gidrolizlab, aerob sharoitida ulardan 3 valentlik temir birikmalarini hosil qiladilar. Galeionella avlodi vakillari o’zlaridan kolloid holatida temir oksidi gidratlarini chiqazadilar. Xemolitoavtotrof Giobatsillus ferroksidanis ham oksidlash qobiliyatiga ega bo’lib, 2 valentlik temirni 3 valentlikka aylantiradi. Mikroorganizmlar boshqa elementlarni ham oksidlash qobiliyatga egadirlar. Masalan: metallogenium silibiotikum aerob sharoitida marganets oksidlaydi va x.k.
7. Xulosalar. Xulosa qilib aytganda tabitda (tuproqda va suvda) turli xildagi mikroorganizmlar mavjud bo’lib ular turli xil organik va anorganik birikmalarga ta’sir qiladilar. Bularning faoliyati natijasida shu moddalarda parchalanish, oksidlanishi, qaytarilish sodir bo’lib, o’simlik va boshqa tirik mavjudotlar o’zlashtira oladigan shakllarga aylanadilar. Shu bilan tabiatdagi moddalar almashinuvini muvozanatida saqlashga ham o’z hissalarini qo’shadilar.
SAVOLLAR: Oltingugurt birikmalarining biologik tsikli sodir bo’lishi yo’llari qanday bo’ladi.
Oltingugurtlik organik birikmalaridan qaysi birlari tuproqda mavjud bo’ladi.
Anorganik oltingugurt birikmalari oksidlanishi va unda ishtirok etuvchi mikroblar nimalari bilasiz?
Oltingugur anorganik birikmalari qaytarilishi qanday sodir bo’ladi?
Fosfor saqlovchi anorganik birikmalar o’zgarishi qanday sodir bo’ladi?
Fosfor saqlovchi anorganik birikmalar nimalar va ularning ahamiyati nimada?
Temir birikmalarning oksidlanib qaytarilishini yuzaga keltiruvchi mikroorganizmlardan qaysi birlarini bilasiz?
Temir birikmalari oksidlanishi - qaytarilishi ahamiyati nimada?
